(Luận văn thạc sĩ) Pháp Luật Về Xử Lý Tài Sản Bảm Đảm Tiền Vay Tại Ngân Hàng Thƣơng Mại

Bà GIÁO DĂC VÀ ĐÀO T¾O NGÂN HÀNG NHÀ N£âC VIâT NAM

TR£âNG Đ¾I HàC NGÂN HÀNG THÀNH PHÞ Hà CHÍ MINH

LÊ MINH TH£

Ngành: LU¾T KINH TÀ Mã sß: 8 38 01 07

Thành phß Há Chí Minh - Nm 2023

Bà GIÁO DĂC VÀ ĐÀO T¾O NGÂN HÀNG NHÀ N£âC VIâT NAM

TR£âNG Đ¾I HàC NGÂN HÀNG THÀNH PHÞ Hà CHÍ MINH

LÊ MINH TH£

Ngành: LU¾T KINH TÀ Mã sß: 8 38 01 07

LâI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cću khoa hßc cąa riêng tôi Các sã liãu, ví dă đ¤āc trích d¿n trong luÁn vn đÁm bÁo đá chính xác, trung thąc Nhăng kÁt luÁn khoa hßc cąa luÁn vn ch¤a tÿng đ¤āc công bã trong bÃt cć công trình khoa hßc nào

Thành phã Hß Chí Minh, ngày tháng nm 2023 Hßc viên

LâI CÀM ¡N

Tr¤ãc tiên tôi xin chân thành cÁm ¢n các thầy cô giáo tham gia giÁng d¿y Lãp Cao hßc LuÁt Kinh tÁ Khóa 2 Tr¤ßng Đ¿i hßc Ngân hàng Thành phã Hß Chí Minh đã trang bá cho tôi ph¤¢ng pháp và tri thćc đß nghiên cću khoa hßc Đặc biãt trong quá trình nghiên cću Đà tài "Pháp luÁt và xā lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay t¿i Ngân hàng th¤¢ng m¿i" tôi đ¤āc są đáng viên, giúp đÿ cąa nhiÃu thầy cô, b¿n bè và đßng nghiãp

Vãi lòng biÁt ¢n sâu s¿c và chân thành tôi xin đ¤āc cÁm ¢n đặc biãt đÁn TiÁn s* Nguyán Kiên Bích TuyÃn – GiÁng viên Khoa LuÁt kinh tÁ Tr¤ßng Đ¿i hßc Ngân hàng Thành phã Hß Chí Minh, ng¤ßi đã trąc tiÁp h¤ãng d¿n đà tài cho tôi TiÁn s* Nguyán Kiên Bích TuyÃn đã đáng viên tôi kh¿c phăc khó khn và nhiãt tình đánh h¤ãng, theo dõi, h¤ãng d¿n tôi hoàn thành Đà tài

Đßng thßi tôi cũng xin cÁm ¢n c¢ quan, gia đình, đßng nghiãp và b¿n bè đã giúp đÿ, đáng viên và cung cÃp tài liãu cho tôi trong quá trình nghiên cću

Trong quá trình nghiên cću, tác giÁ dùng ph¤¢ng pháp phân tích, táng hāp, thãng kê, so sánh, đánh giá đß đánh giá thąc tr¿ng pháp luÁt và thąc tián áp dăng Pháp luÁt và xā lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay t¿i ngân hàng th¤¢ng m¿i đß đ¤a ra đ¤āc są phát trißn cąa pháp luÁt, ¤u đißm và nhăng vÃn đà cần hoàn thiãn đß công tác xā lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay cąa các ngân hàng hiãu quÁ h¢n Tÿ nghiên cću lách sā các quy đánh và pháp luÁt xā lý tài sÁn bÁo đÁm cąa Viãt Nam và nghiên cću mát sã ĐiÃu ¤ãc quãc tÁ, luÁt các n¤ãc khác ng¤ßi viÁt đã chß ra mát sã bÃt cÁp trong Bá luÁt dân są 2015, Bá luÁt tã tăng dân są 2015, Nghá quyÁt 42/2017/QH14 kiÁn nghá hoàn thiãn các quy đánh phù hāp vãi thông lã quãc tÁ và są phát trißn cąa nÃn kinh tÁ n¤ãc ta là nÃn kinh tÁ thá tr¤ßng theo đánh h¤ãng xã hái chą ngh*a

Tć khóa: Pháp luÁt và xā lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay, ngân hàng th¤¢ng m¿i,

thą tăc rút gßn, nā xÃu

In the process of researching, analyzing, synthesizing, statistic, comparing and evaluating to evaluate the current state of the law and practical application of the Law on handling of loan security assets at commercial banks to make recommendations the development of the law, advantages and issues that need to be improved in order to handle the loan security assets of banks more effectively From studying the history of the legal provisions on handling collateral in Vietnam and studying a number of international treaties and laws of other countries, the writer has pointed out a number of shortcomings in the 2015 Civil Code Civil Procedure Code 2015, Resolution 42/2017/QH14 recommends perfecting regulations in line with international practices and the development of our country's economy as a market economy according to regulations socialist direction

Keywords: Law on handling loan security assets, commercial banks,

shortening procedures, non-performance debt

MĀC LĀC

DANH MĀC CÁC TĆ VIÀT TÀT V MĀC LĀC VI

PHÄN Mä ĐÄU 1

1.GIâITHIâU 1

1.1 Đặt vấn đề 1

1.2 Tính cấp thiết của đề tài 2

2.MĂCTIÊUCĄAĐÂTÀI 4

2.1 Mục tiêu tổng quát 4

2.2 Mục tiêu cụ thể 4

3 CÂU HàI NGHIÊN CĆU 4

4.ĐâIT£ĀNGVÀPH¾MVINGHIÊNCĆU 5

4.1 Đối tượng nghiên cứu 5

4.2 Phạm vi nghiên cứu 5

5.PH£¡NGPHÁPNGHIÊNCĆU 5

6.NàIDUNGNGHIÊNCĆU 6

7 ĐÓNG GÓP CĄAĐÂ TÀI 6

8 TàNG QUAN VÂL)NH VĄC NGHIÊN CĆU 7

9 Bâ CĂC DĄ KIÀN CĄA LUÀNVN 9

CH£¡NG 1 10

NHĊNG VÂN ĐÂ CHUNG VÂ XĈ LÝ TÀI SÀN 10

BÀO ĐÀM TIÂN VAY T¾I NGÂN HÀNG TH£¡NG M¾I 10

1.1.NHĂNG VÂN ĐÂ CHUNG VÂ BIâN PHÁP BÀO ĐÀM 10

1.1.1 Khái niệm biện pháp bảo đảm và tài sản bảo đảm 10

1.1.2 Đặc điểm biện pháp bảo đảm 12

1.1.3 Chể thể tham gia quan hệ giao dịch bảo đảm 14

1.1.4 Phân loại các biện pháp bảo đảm 15

1.2.XĀ LÝ TÀI SÀN BÀO ĐÀM 18

1.2.1 Những vấn đề chung về xử lý tài sản bảo đảm 18

1.2.2 Điều kiện để xử lý tài sản bảo đảm 19

1.2.3 Phương thức xử lý tài sản bảo đảm 20

1.2.4 Hệ quả pháp lý của xử lý tài sản bảo đảm 21

1.3 PHÁP LUÀT VÂ XĀ LÝ TÀI SÀN BÀO ĐÀM TIÂN VAY 22

1.3.1 Khái niệm pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm 22

1.3.2 Đặc điểm của pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm 22

1.3.3 Sự cần thiết phải có các quy định của pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm 23

1.3.4 Những quy định của pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm 24

KÀTLUÀNCH£¡NGI 29

CH£¡NG 2 31

THČC TR¾NG PHÁP LU¾T VÀ THČC TIàN THČC HIâN PHÁP LU¾T VÂ XĈ LÝ TÀI SÀN BÀO ĐÀM TIÂN VAY 31

T¾I NGÂN HÀNG TH£¡NG M¾I VIâT NAM 31

2.1.THĄC TR¾NG PHÁP LUÀT V XĀ LÝ TÀI SÀN BÀO ĐÀM TIÂN VAY T¾I NGÂN HÀNG TH£¡NG M¾I 31

2.1.1 Về điều kiện xử lý tài sản bảo đảm 31

2.1.2 Về chủ thể tham gia xử lý tài sản bảo đảm 33

2.1.3 Về phương thức, thủ tục xử lý tài sản bảo đảm 34

2.1.4 Giải quyết tranh chấp trong xử lý tài sản bảo đảm 42

2.2 THĄC TIàN THĄC HIâN PHÁP LUÀT V XĀ LÝ TÀI SÀN BÀO ĐÀM TIÂN VAY T¾I NGÂN HÀNG TH£¡NG M¾I 45

2.2.1 Tình hình xử lý tài sản bảo đảm tiền vay 45

2.2.2 Những vướng mắc, bất cập trong quá trình xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại 51

KÀTLUÀNCH£¡NG2 63

CH£¡NG 3 65

MÞT SÞ KIÀN NGHÞ, GIÀI PHÁP NHÂM HOÀN THIâN PHÁP LU¾T VÀ NÂNG CAO HIâU QUÀ ÁP DĀNG 65

PHÁP LU¾T XĈ LÝ TÀI SÀN BÀO ĐÀM TIÂN VAY 65

T¾I NGÂN HÀNG TH£¡NG M¾I VIâT NAM 65

3.1.ĐàNH H£âNG V HOÀN THIâN PHÁP LUÀT V XĀ LÝ TÀI SÀN BÀO ĐÀM TIÂN VAY 65

3.1.1 Việc hoàn thiện pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại phù hợp với chủ trương chung của Đảng và Nhà nước 65

3.1.2 Đảm bảo lợi ích hài hòa giữa các bên trong quan hệ giao dịch bảo đảm 66

3.2 KIÀN NGHà HOÀN THIâN CÁC QUY ĐàNH PHÁP LUÀT V XĀ LÝ TÀI SÀN BÀO ĐÀM TIÂN VAY T¾I NGÂN HÀNG TH£¡NG M¾I 67

3.2.1 Kiến nghị thống nhất các quy định hiện hành về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay 67

3.2.2 Kiến nghị về trình tự, thủ tục xử lý tài sản bảo đảm tiền vay phù hợp với đặc thù của ngân hàng thương mại 69

3.2.3 Kiến nghị về quy định bảo vệ quyền lợi của bên thứ 3 ngay tình trong quá trình xử lý tài sản bảo đảm 74

3.2.4 Kiến nghị về hoàn thiện các quy định của pháp luật xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại trong một số trường hợp cụ thể 74

3.3.MàT Sâ GIÀI PHÁP NHÀM NÂNG CAO HIâU QUÀ ÁP DĂNG QUY ĐàNH PHÁP LUÀT V XĀ LÝ TÀI SÀN BÀO ĐÀM TIÂN VAY T¾I CÁC NGÂN HÀNG TH£¡NG M¾I VIâT NAM 77

3.3.1 Xây dựng quy trình cho vay, quy trình xử lý tài sản bảo đảm chặt chẽ phù hợp với các quy định của pháp luật 77 3.3.2 Nâng cao khả năng thẩm định khách hàng, thẩm định dự án, thẩm định tài sản bảo đảm khi cho vay và kỹ năng xử lý tài sản bảo đảm của nhân viên ngân hàng thương mại 78 3.3.3 Thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát khách hàng sử dụng tiền vay; công tác kiểm tra, giám sát quá trình xử lý tài sản bảo đảm 79

KÀT LUÀNCH£¡NG 3 80

PHÄN KÀT LU¾N 82 TÀI LIâU THAM KHÀO I PHĀ LĀC VI

PHÄN Mä ĐÄU

1 GIàI THIâU 1.1 Đặt vÃn đÃ

Theo KhoÁn 16 ĐiÃu 4 LuÁt các Tá chćc tín dăng (TCTD) sã

07/VBHN-VPQH ngày 12/12/2017 "Cho vay là hình thức cấp tín dụng, theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi" Cho đÁn hiãn nay, cÃp tín dăng nói chung và cho vay v¿n là ngußn

mang l¿i lāi nhuÁn chą yÁu cho các ngân hàng th¤¢ng m¿i (NHTM) t¿i Viãt Nam (thu nhÁp tÿ ho¿t đáng tín dăng th¤ßng chiÁm trên 70% trong táng thu nhÁp cąa các NHTM: 73,61% vào nm 2008, 86,88% vào nm 2011, 75,75% nm 2019)1 Ví dă că thß t¿i Agribank, theo sã liãu báo cáo tài chính nm 2022 thì thu nhÁp tÿ cho vay khách hàng là 119,2 nghìn tỷ trong táng sã 127,8 nghìn tỷ thu nhÁp (chiÁm 92,5%)2

Và bÁn chÃt, cho vay dąa vào są tín nhiãm và khÁ nng trÁ nā cąa khách hàng (KH) Do đó, khi cho vay ngân hàng (NH) phÁi đánh giá các điÃu kiãn cho vay đãi vãi KH Tuy nhiên, trong ho¿t đáng kinh doanh và cuác sãng có rÃt nhiÃu biÁn cã có thß xÁy ra Ánh h¤áng đÁn khÁ nng trÁ nā Đß đÁm bÁo quyÃn lāi cąa mình, phòng ngÿa rąi ro, các NH th¤ßng yêu cầu KH phÁi có bÁo đÁm (BĐ) bÁng tài sÁn cho các khoÁn vay trÿ các khoÁn vay nhá phăc vă nhu cầu tiêu dùng hoặc KH đã có quan hã lâu dài và có uy tín đ¤āc cho vay không cần có tài sÁn bÁo đÁm (TSBĐ) theo quy đánh că thß cąa tÿng NHTM hoặc cho vay theo chß đánh nhÁm thąc hiãn chính sách phát trißn kinh tÁ - xã hái cąa Nhà n¤ãc

NH và KH có thß tháa thuÁn và các biãn pháp bÁo đÁm (BPBĐ) phù hāp theo quy đánh t¿i ĐiÃu 292 BLDS 2015 nh¤ cầm cã, thÁ chÃp, bÁo lãnh và tín chÃp&

1"Huỳnh Thá H¤¢ng ThÁo và Ngô Minh Ph¤¢ng (2021), Thu nhÁp ngoài lãi và hiãu quÁ tài chính cąa

các ngân hàng th¤¢ng m¿i Viãt Nam, Đáa chß:

https://thitruongtaichinhtiente.vn/thu-nhap-ngoai-lai-va-hieu-qua-tai-chinh-cua-cac-ngan-hang-thuong-mai-viet-nam-34392.html,"(truy cÁp ngày 20/4/2021)

2Agribank (2023), Báo cáo tài chính Agribank năm 2022, Hà Nái, Măc 24, tr 61

Trong các BPBĐ thì BPBĐ bÁng thÁ chÃp quyÃn sā dăng đÃt (QSDĐ) đ¤āc sā dăng phá biÁn Ví dă t¿i Agribank đÁn cuãi nm 2022, giá trá TSBĐ là bÃt đáng sÁn (BĐS) là 2290 triãu tỷ đßng trong táng sã 2530 triãu tỷ đßng táng giá trá TSBĐ cąa KH (chiÁm tãi 90% táng giá trá TSBĐ t¿i NH)3

Trong quá trình thąc hiãn hāp đßng (HĐ) vay vãn, NH mong muãn KH thąc hiãn đúng HĐ là trÁ gãc và lãi đầy đą nh¤ng do nguyên nhân khách quan hoặc KH cã tình vi ph¿m thì theo tháa thuÁn NH có quyÃn xā lý tài sÁn bÁo đÁm (XLTSBĐ) đß thu hßi nā Tuy nhiên, trên thąc tÁ, viãc XLTSBĐ gặp không ít khó khn tÿ các quy đánh cąa pháp luÁt, tÿ phía KH và các nguyên nhân khác

- Thứ nhất, khó khn tÿ quy đánh cąa pháp luÁt VÃn đà XLTSBĐ đß thu hßi

nā đ¤āc điÃu chßnh bái nhiÃu ngành luÁt, các vn bÁn pháp luÁt ch¤a có są thãng nhÃt, còn chßng chéo, nhiÃu quy đánh ch¤a có tính thąc tián Do đó, nhiÃu vă tranh chÃp HĐBĐ kéo dài gây tãn kém thßi gian và chi phí cho các NH, Ánh h¤áng đÁn ho¿t đáng cąa hã thãng NH Viãt Nam

- Thứ hai, khó khn do không có są hāp tác tÿ phía KH và các bên liên quan

trong viãc XLTSBĐ

- Thứ ba, khó khn xuÃt phát tÿ thá tr¤ßng nh¤ są mÃt giá cąa tài sÁn, tài sÁn

đặc thù có thá tr¤ßng nhá hẹp

1.2 Tính cÃp thiÁt căa đà tài

Viãc XLTSBĐ tiÃn vay (đặc biãt là đß xā lý các khoÁn nā xÃu) đang đ¤āc các c¢ quan Nhà n¤ãc, các TCTD, các doanh nghiãp và ng¤ßi dân quan tâm Khó khn trong viãc XLTSBĐ đß thu hßi nā làm tng nā xÃu, gây khó khn tài chính và làm Ánh h¤áng đÁn ho¿t đáng cąa các NHTM

Hiãn nay, pháp luÁt và XLTSBĐ tiÃn vay t¿i NHTM đ¤āc quy đánh t¿i Bá luÁt dân są (BLDS) 2015, đây là luÁt c¢ sá giÁi quyÁt các vÃn đà và BPBĐ thąc hiãn HĐ Bên c¿nh đó, vÃn đà này còn đ¤āc điÃu chßnh bái các luÁt chuyên ngành và các vn bÁn d¤ãi luÁt nh¤: LuÁt các tá chćc tín dăng sã 07/VBHN-VPQH đ¤āc

3 Agribank (2023), Tlđd 2–Măc 37, tr 68

ban hành ngày 12/12/2017, LuÁt đÃt đai sã 21/VBHN-VPQH đ¤āc ban hành ngày 10/12/2018, LuÁt Nhà á sã 04/VBHN-VPQH ngày 25/01/2022, LuÁt ĐÃu giá tài sÁn 01/2016/QH14 ngày 17/11/2016, LuÁt Thi hành án dân są sã 09/VBHN-VPQH ngày 25/01/2022, Nghá quyÁt 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017 và thí đißm xā lý nā xÃu cąa các TCTD (sau đây gßi t¿t là Nghá quyÁt 42), Nghá đánh 21/2021/NĐ-CP ngày 19/3/2021 quy đánh chi tiÁt Bá luÁt Dân są và bÁo đÁm thąc hiãn ngh*a vă (sau đây gßi t¿t là Nghá đánh 21),&

Nghá đánh 21 có hiãu ląc tÿ 15/5/2021 tác đáng tích cąc đÁn quyÃn và ngh*a vă cąa các bên trong quan hã BĐ thąc hiãn ngh*a vă Đặc biãt Nghá đánh đã kh¿c phăc đ¤āc nhăng bÃt cÁp cąa Nghá đánh sã 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 cąa Chính phą và GDBĐ, Nghá đánh sã 11/2012/NĐ-CP ngày 22/02/2012 cąa Chính phą và sāa đái, bá sung mát sã điÃu cąa Nghá đánh sã 163/2006/NĐ-CP Đßng thßi Nghá đánh 21 ra đßi sau h¢n 4 nm BLDS 2015 có hiãu ląc đã hóa giÁi đ¤āc vÃn đà xung đát giăa các quy đánh Bá luÁt vãi vn bÁn h¤ãng d¿n và GDBĐ nói chung và XLTSBĐ nói riêng

Trong nhăng nm qua, vÃn đà XLTSBĐ đß thu hßi nā luôn đ¤āc ĐÁng và Nhà n¤ãc quan tâm đß giÁi quyÁt tình tr¿ng tßn đßng TSBĐ t¿i các TCTD tÿ đó giÁi quyÁt đ¤āc vÃn đà nā xÃu, kh¢i thông dòng vãn cho nÃn kinh tÁ Nghá quyÁt 42 đ¤āc Quãc hái ban hành đã giÁi quyÁt đ¤āc nhăng khó khn, tßn t¿i trong công tác xā lý nā xÃu và XLTSBĐ cąa các khoÁn nā xÃu đß thu hßi nā cąa các TCTD trong đó có các NHTM Sau nm nm thí đißm, vÃn đà xā lý nā xÃu và XLTSBĐ đß thu hßi nā xÃu đã đ¿t đ¤āc mát sã kÁt quÁ khÁ quan, do đó, ngày 16/6/2022, Quãc hái đã thông qua viãc kéo dài thßi h¿n áp dăng toàn bá quy đánh cąa Nghá quyÁt 42 đÁn ngày 31/12/2023

Viãc kéo dài thßi gian áp dăng Nghá quyÁt 42 và Nghá đánh 21 có hiãu ląc đã tháo gÿ đ¤āc mát sã v¤ãng m¿c cąa các NHTM trong quá trình giÁi quyÁt TSBĐ nh¤ng trên thąc tÁ viãc XLTSBĐ đang bá điÃu chßnh bái nhiÃu vn bÁn luÁt khác nhau, ch¤a có są đßng bá và thãng nhÃt cao nên cần có mát vn bÁn pháp luÁt riêng và XLTSBĐ trong l*nh vąc tài chính – ngân hàng

NhÁn thćc đ¤āc ý ngh*a cąa viãc XLTSBĐ đß thu hßi nā và nhăng vÃn đà còn tßn t¿i trong áp dăng pháp luÁt trong thąc tÁ hßc viên chßn nghiên cću đà tài

"Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại", đà xuÃt

mát sã giÁi pháp hoàn thiãn các quy đánh cąa pháp luÁt đß viãc XLTSBĐ tiÃn vay t¿i NHTM hiãu quÁ h¢n

2.1 Māc tiêu tãng quát

LuÁn vn đ¤āc thąc hiãn nhÁm nghiên cću và các quy đánh pháp luÁt và XLTSBĐ; nhăng khó khn, bÃt cÁp và nhăng giÁi pháp hoàn thiãn pháp luÁt nhÁm h¿n chÁ nhăng v¤ãng m¿c trong quá trình XLTSBĐ t¿i các NHTM

2.2 Māc tiêu cā thß

LuÁn vn có ba măc tiêu că thß:

- Thć nhÃt, luÁn vn táng hāp, hã thãng các c¢ sá lý luÁn liên quan đÁn XLTSBĐ t¿i các NHTM

- Thć hai, luÁn vn phân tích, đánh giá thąc tr¿ng, tình hình áp dăng các quy đánh XLTSBĐ tiÃn vay t¿i các NHTM hiãn nay

- Thć ba, luÁn vn đ¤a ra nhăng giÁi pháp hoàn thiãn các quy ph¿m pháp luÁt (QPPL) nhÁm h¿n chÁ nhăng khó khn, bÃt cÁp liên quan đÁn XLTSBĐ tiÃn vay t¿i các NHTM; đÁm bÁo lāi ích hài hòa cąa các bên liên quan, bÁo toàn đ¤āc ngußn vãn và lāi nhuÁn cąa NH, kiÃm chÁ nā xÃu, kh¢i thông dòng vãn, làm trong s¿ch, lành m¿nh hã thãng NH góp phần tích cąc vào są phát trißn kinh tÁ, xã hái

Đß đ¿t đ¤āc các măc tiêu nghiên cću trên, luÁn vn s¿ trÁ lßi các câu hái sau: Câu hái 1: Pháp luÁt Viãt Nam hiãn hành quy đánh và XLTSBĐ tiÃn vay cąa NHTM nh¤ thÁ nào?

Câu hái 2: Viãc áp dăng quy đánh pháp luÁt và XLTSBĐ trong XLTSBĐ tiÃn vay t¿i NHTM trên thąc tÁ dián ra nh¤ thÁ nào?

Câu hái 3: Nhăng quy đánh cąa pháp luÁt XLTSBĐ tiÃn vay t¿i NHTM có phù hāp không? Có bÃt cÁp gì không?

Câu hái 4: ĐÃ xuÃt nhăng giÁi pháp nào đß hoàn thiãn pháp luÁt và nâng cao hiãu quÁ áp dăng pháp luÁt XLTSBĐ tiÃn vay t¿i NHTM?

4.1 Đßi t¤ÿng nghiên cąu

LuÁn vn tÁp trung nghiên cću nhăng QPPL quy đánh và XLTSBĐ và áp dăng nhăng QPPL và XLTSBĐ tiÃn vay t¿i NHTM Viãt Nam

Trong quá trình nghiên cću, thąc hiãn luÁn vn, mát sã ph¤¢ng pháp nghiên cću hßc viên sā dăng nh¤: phân tích, táng hāp, thãng kê, so sánh, đánh giá&, sā dăng các tài liãu có ngußn gãc rõ ràng, trích d¿n đúng quy đánh

Ph¤¢ng pháp phân tích, táng hāp đ¤āc sā dăng đß làm rõ nhăng vÃn đà lý luÁn và pháp luÁt và l*nh vąc XLTSBĐ á ch¤¢ng 1

Ph¤¢ng pháp thãng kê, so sánh, đánh giá, phân tích: hßc viên đ¤a ra các sã liãu, vă viãc că thß đß phân tích, đánh giá viãc áp dăng áp dăng pháp luÁt và XLTSBĐ trong nhăng nm qua, są thay đái cąa các QPPL phù hāp vãi thąc tián Hßc viên phân tích nhăng mặt đ¤āc, mặt còn h¿n chÁ d¿n đÁn nhăng khó khn trong XLTSBĐ tiÃn vay t¿i NHTM Bên c¿nh đó, ph¤¢ng pháp quy n¿p đ¤āc sā dăng đß đ¤a ra nhăng nhÁn đánh chung sau khi phân tích, đánh giá các vÃn đà đã nêu Các ph¤¢ng pháp này đ¤āc sā dăng chą yÁu t¿i ch¤¢ng 2

Bên c¿nh đó, ph¤¢ng pháp nghiên cću dián giÁi đ¤āc hßc viên sā dăng đß đánh giá chung, nhÁn đánh, đ¤a ra nhăng kiÁn nghá, giÁi pháp nhÁm hoàn thiãn các quy đánh cąa pháp luÁt và XLTSBĐ tiÃn vay t¿i các NHTM Viãt Nam t¿i ch¤¢ng 3 Trong luÁn vn, hßc viên kÁt hāp kiÁn thćc pháp luÁt và kiÁn thćc kinh tÁ, sā dăng các dă liãu báo cáo, thãng kê cąa các c¢ quan nhà n¤ãc, sã liãu cąa các

NHTM đß trình bày, phân tích, đánh giá vÃn đà nghiên cću mát cách rõ ràng nhÃt có thß

LuÁn vn nghiên cću và các c¢ sá lý luÁn, các QPPL cąa Viãt Nam và XLTSBĐ tiÃn vay và thąc tián áp dăng t¿i các NHTM Viãt Nam TiÁp đÁn, luÁn vn phân tích, đánh giá tình hình áp dăng các quy đánh này vào thąc tián áp dăng t¿i các NHTM Viãt Nam Tÿ đó, luÁn vn đà xuÃt nhăng kiÁn nghá, giÁi pháp đß hoàn thiãn pháp luÁt và nâng cao hiãu quÁ áp dăng pháp luÁt trong XLTSBĐ tiÃn vay; đà xuÃt nhăng giÁi pháp khi ký kÁt và thąc hiãn HĐ BĐ h¿n chÁ nhăng bÃt lāi cąa NHTM trong quá trình XLTSBĐ Că thß:

Ch¤¢ng 1 Nhăng vÃn đà chung và xā lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay t¿i ngân hàng th¤¢ng m¿i

Tác giÁ nghiên cću nhăng vÃn đà chung và khái niãm và các quy đánh cąa pháp luÁt Viãt Nam qua các thßi kỳ và XLTSBĐ Đánh giá są phát trißn cąa pháp luÁt n¤ãc ta phù hāp vãi są phát trißn cąa nÃn kinh tÁ xã hái và są hái nhÁp quôc tÁ

Ch¤¢ng 2 Thąc tr¿ng pháp luÁt và thąc tián thąc hiãn pháp luÁt và xā lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay t¿i ngân hàng th¤¢ng m¿i Viãt Nam

Ch¤¢ng này tác giÁ phân tích tình hình XLTSBĐ và viãc áp dăng pháp luÁt xā lý tài sÁn tÿ đó đ¤a ra nhăng khó khn, v¤ãng m¿c còn tßn t¿i

Ch¤¢ng 3: Mát sã kiÁn nghá, giÁi pháp nhÁm hoàn thiãn pháp luÁt và nâng cao hiãu quÁ áp dăng pháp luÁt và xā lý tài sÁn bÁo tiÃn vay t¿i ngân hàng th¤¢ng m¿i Viãt Nam

Tÿ nhăng phân tích đánh giá t¿i ch¤¢ng 2 và so sánh vãi pháp luÁt quãc tÁ tác giÁ đà xuÃt h¤ãng hoàn thiãn các quy đánh cąa pháp luÁt và giÁi pháp tÿ phía các NHTM nhÁm nâng cao hiãu quÁ công tác XLTSBĐ

7 ĐÓNG GÓP CĂA ĐÂ TÀI

Về mặt lý luận:

LuÁn vn táng hāp, hã thãng hóa các c¢ sá lý luÁn và c¢ sá pháp luÁt liên quan đÁn XLTSBĐ tiÃn vay t¿i các NHTM

Về mặt thực tiễn:

Các hßc viên cao hßc, sinh viên á các khoá sau có thß sā dăng luÁn vn nh¤ tài liãu tham khÁo và XLTSBĐ tiÃn vay t¿i các NHTM Viãt Nam Bên c¿nh đó, các nhà làm luÁt cũng có thß tham khÁo các kiÁn nghá, giÁi pháp đß có są điÃu chßnh pháp luÁt và XLTSBĐ giúp tránh đ¤āc hay h¿n chÁ các bÃt cÁp, v¤ãng m¿c mà các NHTM đang gặp phÁi Đßng thßi các NHTM và các bên liên quan có thß tham khÁo tránh rąi ro khi thąc hiãn hāp đßng GDBĐ

XLTSBĐ t¿i NHTM là vÃn đà đ¤āc nhiÃu tác giÁ quan tâm nghiên cću Trong quá trình nghiên cću thąc hiãn đà tài, hßc viên đã tham khÁo mát sã nghiên cću và bài viÁt sau:

- Bài viÁt "Hoàn thiện pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm nhằm bảo vệ quyền lợi của tổ chức tín dụng" cąa tác giÁ Phan Đng HÁi đng trên T¿p chí Khoa hßc &

Đào t¿o Ngân hàng, sã 219 – Tháng 8/2020 đã hã thãng hóa nhăng bÃt cÁp cąa pháp luÁt và XLTSBĐ, tÿ đó đ¤a ra các đà xuÃt nhÁm hoàn thiãn các quy đánh pháp luÁt và XLTSBĐ nhÁm bÁo vã quyÃn lāi cąa TCTD Tuy nhiên, bài viÁt dąa trên Nghá đánh 163/2006/NĐ-CP, Nghá đánh này đã hÁt hiãu ląc thi hành

- LuÁn vn Th¿c s* "Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất trong hoạt động xử lý nợ của tổ chức tín dụng" cąa tác giÁ

Hoàng M¿nh Hùng – Tr¤ßng Đ¿i hßc LuÁt Hà Nái, nm 2018 Tác giÁ đã đ¤a ra mát sã giÁi pháp hoàn thiãn quy đánh pháp luÁt và điÃu kiãn, trình tą, thą tăc, ph¤¢ng thćc XLTSBĐ là QSDĐ và tài sÁn g¿n liÃn vãi đÃt t¿i các TCTD Tuy nhiên, luÁn vn nm 2018 nên ch¤a có nhiÃu phân tích và viãc áp dăng Nghá quyÁt 42 và xā lý nā xÃu và XLTS đß thu hßi nā xÃu

- LuÁn vn Th¿c s* "Xử lý tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất tại Ngân hàng Agribank Chi nhánh Đông Anh" cąa tác giÁ Lê Thá Thu Hà – Đ¿i hßc LuÁt Hà

Nái, nm 2019 LuÁn vn mang tính ćng dăng đã phân tích đ¤āc nhăng quy đánh

cąa pháp luÁt và quy đánh nái bá Agribank và XLTSBĐ, nêu đ¤āc mát sã bÃt cÁp trong viãc XLTSBĐ là QSDĐ t¿i mát chi nhánh NH că thß Tuy nhiên, luÁn vn có ph¿m vi nghiên cću chß giãi h¿n trong ph¿m vi hẹp t¿i mát chi nhánh NH

- LuÁn vn Th¿c s* "Pháp luật về thế chấp quyền sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân – thực tiễn tranh giải quyết tranh chấp tại tỉnh Kiên Giang" cąa tác giÁ

Tr¤¢ng TuyÁt Nh¿n – Tr¤ßng Đ¿i hßc Trà Vinh, nm 2020 LuÁn vn đã trình bày và các quy đánh cąa pháp luÁt và thÁ chÃp QSDĐ và XLTS thÁ chÃp là QSDĐ cąa há gia đình, cá nhân Tuy nhiên, luÁn vn giãi h¿n và thąc tián giÁi quyÁt tranh chÃp trong ph¿m vi tßnh Kiên Giang và cn cć phân tích QPPL là Nghá đánh 163/2006/NĐ-CP đã hÁt hiãu ląc thi hành

- LuÁn vn Th¿c s* "Xử lý tài sản bảo đảm trong lĩnh vực ngân hàng" cąa tác

giÁ Nguyán Trần Ph¤¢ng Trang, Đ¿i hßc LuÁt Hà Nái, nm 2021 LuÁn vn đã đà cÁp đÁn nhăng vÃn đà mãi đ¤āc đà cÁp t¿i Nghá đánh 21, đà xuÃt nhăng biãn pháp hoàn thiãn c¢ chÁ và XLTSBĐ nh¤ng các đà xuÃt còn mang tính đ¢n lẻ, ch¤a có tính đßng bá

- Ngoài ra, hßc viên còn tham khÁo các bài báo và nghiên cću khoa hßc, báo cáo táng kÁt có liên quan nh¤: "Quy định của pháp luật Việt Nam về xử lý tài sản

bảo đảm trong thi hành án dân sự và thực tiễn thi hành" cąa tác giÁ Nguyán Thá

Nhàn & Trần Thá Lành trên T¿p chí Dân chą và Pháp luÁt sã 10/2016; "Bàn về

đăng ký biện pháp bảo đảm và xử lý tài sản bảo đảm" cąa tác giÁ Võ Đình Toàn và Đinh Vn Linh trên T¿p chí Dân chą và Pháp luÁt sã 6/2018; "Biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ - nhìn từ góc độ lý luận" cąa tác giÁ Lê Thá Thu Thąy đng trên

T¿p chí Nghiên cću LÁp pháp, sã 18 (370), Tháng 9/2018; "Những vướng mắc từ

thực tiễn xử lý nợ xấu theo Nghị quyết số 42/2017/QH14 của Quốc hội" cąa tác giÁ

Tÿ Minh Liên đng trên trang thông tin điãn tā Sá T¤ pháp QuÁng Bình ngày

02/01/2020; Báo cáo "Tổng kết thực hiện Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng và đề xuất hoàn thiện hệ thống pháp luật về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm" sã 54/BC-CP ngày 28/02/2022; "Pháp luật về giao dịch bảo đảm bằng động sản tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam", LuÁn án TiÁn

s* Tr¤ßng Đ¿i hßc LuÁt Thành phã Hß Chí Minh cąa Tr¤¢ng TuyÁt Minh (2022);

"Quyền thu giữ tài sản bảo đảm trong pháp luật của Pháp, Hoa Kỳ và một số gợi mở cho Việt Nam" cąa TS Đoàn Thá Ph¤¢ng Diãp & ThS L¤u Minh Sang đng

trên t¿p chí ngân hàng điãn tā ngày 29/12/2021; "Bản thuyết minh Dự thảo Bộ luật

dân sự (sửa đôi)" cąa Bá T¤ pháp, ngày 25/11/2014&

Mßi bài viÁt có h¤ãng tiÁp cÁn và có nhăng đà xuÃt khác nhau nhÁm tháo gÿ nhăng khó khn, v¤ãng m¿c trong quá trình thąc hiãn XLTSBĐ đß thu hßi nā cąa NH Hßc viên tham khÁo, tiÁp thu và đßng thßi có nhăng phân tích, đánh giá, nhÁn đánh và đ¤a ra nhăng đà xuÃt mãi ch¤a đ¤āc nhiÃu ng¤ßi nghiên cću

Ngoài phần má đầu, kÁt luÁn, danh măc các tÿ viÁt t¿t, măc lăc, phă lăc, luÁn vn gßm có 03 ch¤¢ng chính:

Ch¤¢ng 1 Nhăng vÃn đà chung và xā lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay t¿i ngân hàng th¤¢ng m¿i

Ch¤¢ng 2 Thąc tr¿ng pháp luÁt và thąc tián thąc hiãn pháp luÁt và xā lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay t¿i ngân hàng th¤¢ng m¿i Viãt Nam

Ch¤¢ng 3 Mát sã kiÁn nghá, giÁi pháp hoàn thiãn pháp luÁt và nâng cao hiãu quÁ áp dăng pháp luÁt và xā lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay t¿i ngân hàng th¤¢ng m¿i Viãt Nam

CH£¡NG 1

1.1 Nhċng vÃn đà chung và biãn pháp bÁo đÁm

1.1.1 Khái niãm biãn pháp bÁo đÁm và tài sÁn bÁo đÁm 1.1.1.1 Khái niãm biãn pháp bÁo đÁm

NH trên thÁ giãi ra đßi vào thÁ kỷ thć III-IV tr¤ãc công nguyên, măc đích ban đầu cąa nó nhÁn tiÃn nhàn rßi cąa ng¤ßi này cho ng¤ßi khác có nhu cầu vay tiÃn đß đáp ćng nhu cầu sÁn xuÃt, kinh doanh, tiêu dùng Mặc dù ngày nay, NH đã đa d¿ng hóa nhiÃu sÁn phẩm, dách vă, mát sã NH hiãn đ¿i đã không còn chą yÁu thąc hiãn hiãn chćc nng đi vay đß cho vay nh¤ truyÃn thãng Tuy nhiên, t¿i n¤ãc ta cho vay v¿n là nghiãp vă chą đ¿o mang l¿i phần lãn doanh thu và lāi nhuÁn cho NH Viãc cho vay KH dąa trên nguyên t¿c có hoàn trÁ cÁ gãc và lãi, NH dąa vào nng ląc, uy tín cąa KH đß cho vay Song, trong quá trình vay vãn, không phÁi lúc nào cũng thuÁn lāi, đôi khi KH gặp rąi ro Ánh h¤áng đÁn khÁ nng hoàn trÁ nā vay, bên c¿nh đó không ít KH còn không có thiãn chí trÁ nā Đß bÁo vã lāi ích cąa mình, thu hßi đ¤āc vãn và lãi phòng khi KH vi ph¿m ngh*a vă, các NH th¤ßng tháa thuÁn vãi KH thąc hiãn các BPBĐ theo quy đánh cąa pháp luÁt

BLDS 2015 và Nghá đánh 21 không đ¤a ra mát khái niãm "biãn pháp bÁo đÁm" mà ĐiÃu 292 BLDS 2015 chß liãt kê chín BPBĐ Tÿ đißn giÁi thích luÁt hßc do Nguyán Ngßc Hòa chą biên có đ¤a ra khái niãm "biện pháp đảm bảo hợp đồng

kinh tế" là "biện pháp được pháp luật quy định hoặc các bên tham gia hợp đồng thỏa thuận, lựa chọn để áp dụng trong từng quan hệ hợp đồng với mục đích ngăn ngừa vi phạm hợp đồng và đảm bảo bù đắp thiệt hại phát sinh khi có vi phạm hợp đồng".4 Tÿ khái niãm này cùng vãi các quy đánh cąa pháp luÁt chúng ta có thß đ¤a ra khái niãm "biãn pháp bÁo đÁm là các biãn pháp do pháp luÁt quy đánh hoặc các

4Nguyán Ngßc Hòa chą biên (2000), Từ điển giải thích thuật ngữ luật học, Nhà xuÃt bÁn Công an

nhân dân, Hà Nái, tr17

bên tháa thuÁn ląa chßn phù hāp vãi quy đánh cąa pháp luÁt và ph¿m vi trách nhiãm, mćc đá cháu trách nhiãm, hình thćc, biãn pháp cháu trách nhiãm cąa các chą thß tham gia quan hã hāp đßng nhÁm măc đích ngn ngÿa vi ph¿m và bù đ¿p thiãt h¿i phát sinh khi có vi ph¿m= Nh¤ vÁy:

- BPBĐ là các quy đánh cąa pháp luÁt nhÁm BĐ thąc hiãn ngh*a vă mà các bên đã tháa thuÁn, đßng thßi xác đánh và bÁo vã quyÃn, ngh*a vă cąa các bên tham gia quan hã BĐ

- BPBĐ còn là są tháa thuÁn cąa các bên tham gia HĐ ląa chßn sā dăng các biãn pháp do pháp luÁt quy đánh đß phòng ngÿa rąi ro khi bên kia vi ph¿m, không thąc hiãn hoặc thąc hiãn không đầy đą ngh*a vă

1.1.1.2 Khái niãm tài sÁn bÁo đÁm

Tài sÁn là thuÁt ngă phá biÁn đ¤āc dùng trong đßi sãng, kinh tÁ, xã hái Trong khoahßc pháp lý, tài sÁn là mát nhóm khách thß quan trßng trong 5 nhóm khách thß cąa quan hã pháp luÁt dân są5

Cùng vãi są hißu biÁt cąa con ng¤ßi, są phát trißn cąa khoa hßc, công nghã và są phát trißn cąa khoa hßc pháp lý, khái niãm và tài sÁn ngày càng đ¤āc má ráng BLDS 1995 t¿i ĐiÃu 172 liãt kê tài sÁn bao gßm: vÁt có thąc, tiÃn, giÃy tß trá giá đ¤āc bÁng tiÃn và các quyÃn tài sÁn ĐÁn BLDS 2015, khái niãm tài sÁn đã đ¤āc má ráng, "Tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản" (KhoÁn 1 ĐiÃu 105) Vãi khái niãm này, tài sÁn không chß là vÁt hău hình mà còn là quyÃn tài sÁn, không chß có tài sÁn hiãn hău mà còn có cÁ tài sÁn hình thành trong t¤¢ng lai

Và TSBĐ, đây là thuÁt ngă đ¤āc đà cÁp trong nhiÃu vn bÁn pháp luÁt BLDS 2015 và Nghá đánh 21 không có đánh ngh*a TSBĐ Tuy nhiên, có thß d¤a ra khái niãm "Tài sản bảo đảm là tài sản mà bên bảo đảm dùng để bảo đảm thực hiện

nghĩa vụ dân sự đối với bên nhận bảo đảm" nh¤ KhoÁn 7 ĐiÃu 3 Nghá đánh 163/2006/NĐ-CP Bên c¿nh đó, TSBĐ phÁi tháa mãn các điÃu kiãn theo ĐiÃu 295 BLDS 2015:

5Đinh Vn Thanh, Nguyán Minh TuÃn (2019), Giáo trình Luật dân sự Việt Nam Tập 1, Nhà xuÃt bÁn

Công an nhân dân, Hà Nái, tr65 Nm nhóm khách thß cąa quan hã pháp luÁt dân są gßm: tài sÁn, hành vi và các dách vă, kÁt quÁ ho¿t đáng tinh thần sáng t¿o, các giá trá nhân thân, quyÃn sā dăng đÃt

Thứ nhất, TSBĐ phÁi thuác sá hău cąa bên BĐ (trÿ tr¤ßng hāp cầm giă tài

sÁn và bÁo l¤u quyÃn sá hău)

Thứ hai, TSBĐ có thß đ¤āc mô tÁ chung nh¤ng phÁi xác đánh đ¤āc Tài sÁn

BĐ là BĐS hoặc đáng sÁn phÁi xác đánh đ¤āc mát cách rõ ràng, că thß, có c¢ sá và mặt pháp lý và thąc tÁ

Thứ ba, TSBĐ có thß là tài sÁn hiãn có hoặc tài sÁn hình thành trong t¤¢ng lai

Tài sÁn hiãn có là tài sÁn đã hình thành, có thß mô tÁ đ¤āc rõ ràng, că thß và chą thß đã xác lÁp quyÃn sá hău, quyÃn khác đãi vãi tài sÁn tÿ tr¤ãc hoặc ngay t¿i thßi đißm xác lÁp giao dách Tài sÁn hình thành trong t¤¢ng lai bao gßm tài sÁn ch¤a hình thành nh¤ TSBĐ hình thành tÿ vãn vay, tài sÁn đang hình thành t¿i thßi đißm giao dách nh¤ cn há đang xây dąng; tài sÁn đã hình thành nh¤ng theo quy đánh cąa pháp luÁt phÁi đng ký quyÃn sá hău nh¤ QSDĐ, nhà á, xe ô tô& Tài sÁn hình thành trong t¤¢ng lai ch¤a thuác sá hău cąa bên BĐ nh¤ng có cn cć s¿ thuác sá hău cąa bên BĐ nh¤ là HĐ mua bán, hāp đßng đặt cßc

Thứ tư, ngh*a vă có thß đ¤āc BĐ toàn bá hoặc mát phần theo tháa thuÁn cąa

các bên

Thứ năm, TSBĐ phÁi đ¤āc phép giao dách và tuân thą mát sã quy đánh đãi

vãi mát sã tr¤ßng hāp nh¤ tài sÁn t¿i các doanh nghiãp nhà n¤ãc, tài sÁn là QSDĐ&

1.1.2 Đặc đißm biãn pháp bÁo đÁm

Tùy thuác vào đãi t¤āng BĐ, các lo¿i BPBĐ có mát sã đặc đißm riêng, nh¤ng và c¢ bÁn các BPBĐ có mát sã đặc đißm chung nh¤ sau:

Thứ nhất, viãc thąc hiãn BPBĐ là thąc hiãn HĐ vay và dą phòng rąi ro khi

HĐ bá vi ph¿m Do đó, HĐBĐ chß phÁi thąc hiãn khi HĐ vay bá vi ph¿m Tháa thuÁn và BPBĐ thąc hiãn HĐ có thß là điÃu khoÁn trong HĐ vay hoặc HĐ đác lÁp

Thứ hai, măc đích cąa BPBĐ không phÁi là thąc hiãn HĐBĐ mà là dą phòng

rąi ro và nâng cao trách nhiãm cąa các bên tham gia quan hã HĐ Ví dă nh¤ trong HĐ vay vãn, NH yêu cầu KH thÁ chÃp tài sÁn không phÁi vì mong muãn XLTSBĐ cąa KH đß thu hßi vãn và lãi mà mong muãn KH có trách nhiãm trÁ nā

Thứ ba, đãi t¤āng cąa các BPBĐ là lāi ích vÁt chÃt Lāi ích mà BPBĐ là lāi

ích vÁt chÃt do đó, đãi t¤āng cąa BPBĐ th¤ßng là tài sÁn và đÁm bÁo điÃu kiãn theo quy đánh cąa pháp luÁt

Thứ tư, ph¿m vi BĐ thąc hiãn ngh*a vă không đ¤āc v¤āt quá ngh*a vă phÁi

thąc hiãn KhoÁn 1 ĐiÃu 293 BLDS 2015 quy đánh "Nghĩa vụ có thể được bảo đảm

một phần hoặc toàn bộ theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật; nếu không có thỏa thuận và pháp luật không quy định phạm vi bảo đảm thì nghĩa vụ coi như được bảo đảm toàn bộ, kể cả nghĩa vụ trả lãi, tiền phạt và bồi thường thiệt hại" Nh¤ vÁy, kß cÁ trong tr¤ßng hāp các bên không có tháa thuÁn và pháp luÁt

không có quy đánh thì ph¿m vi BĐ không đ¤āc v¤āt quá ngh*a vă đ¤āc BĐ bao gßm cÁ gãc, lãi, ph¿t vi ph¿m HĐ và bßi th¤ßng thiãt h¿i Khi XLTSBĐ, bên nhÁn BĐ chß đ¤āc nhÁn phần giá trá t¤¢ng đ¤¢ng vãi quyÃn lāi cąa mình mặc dù giá trá TSBĐ thu đ¤āc có thß nhiÃu h¢n phần ngh*a vă mà bên BĐ phÁi thąc hiãn

Thứ năm, BPBĐ thąc hiãn ngh*a vă chß đ¤āc thąc hiãn khi có vi ph¿m ngh*a

vă BPBĐ thąc hiãn ngh*a vă nhÁm dą phòng khi bên có ngh*a vă không thąc hiãn đúng ngh*a vă đã cam kÁt Do đó, nÁu bên có ngh*a vă thąc hiãn đầy đą ngh*a vă cąa mình thì đ¤¢ng nhiên BPBĐ hÁt hiãu ląc

Thứ sáu, BPBĐ thąc hiãn ngh*a vă xuÃt phát tÿ są tháa thuÁn cąa các bên

Cũng mang đặc đißm nh¤ quan hã HĐ dân są, viãc tháa thuÁn các biãn pháp BĐ thąc hiãn ngh*a vă do các bên tháa thuÁn trên nguyên tác tą nguyãn, bình đẳng, không trái các quy đánh cąa pháp luÁt

Thứ bảy, GDBĐ thąc hiãn ngh*a vă đ¤āc ký kÁt trong cùng HĐ hoặc đ¤āc lÁp

thành HĐ riêng; nái dung BĐ phÁi ghi rõ BĐ cho ngh*a vă, HĐ că thß nào

Tÿ các đặc đißm trên có thß rút ra BPBĐ thąc hiãn ngh*a vă trong HĐ dân są do các bên tháa thuÁn nhÁm măc đích phòng ngÿa rąi ro khi bên có ngh*a vă vi ph¿m ngh*a vă, bÁo vã quyÃn lāi cąa bên có quyÃn và nâng cao trách nhiãm cąa bên có ngh*a vă

Thông th¤ßng các bên ląa chßn các biãn pháp dùng tài sÁn đß BĐ thąc hiãn thąc hiãn ngh*a vă Đãi vãi BĐ bÁng biãn pháp bÁo lãnh là viãc thąc hiãn công viãc nhÃt đánh nhÁm thąc hiãn ngh*a vă thay cho bên có ngh*a vă khi đÁn thßi h¿n

thąc hiãn ngh*a vă mà bên đ¤āc bÁn lãnh không thąc hiãn hoặc thąc hiãn không đúng, không đầy đą ngh*a vă Ngoài ra, mát đặc tr¤ng trong quan hã BĐ thąc hiãn

ngh*a vă á n¤ãc ta là "Tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở có thể bảo đảm bằng tín chấp cho cá nhân, hộ gia đình nghèo vay một khoản tiền tại tổ chức tín dụng để sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng theo quy định của pháp luật" (ĐiÃu 344 BLDS 2015)6 Các tá chćc này dùng uy tín cąa mình đß đćng ra BĐ cho hái viên vay vãn đặc biãt là đãi vãi các gói cho vay thąc hiãn các ch¤¢ng trình an sinh, xã hái

1.1.3 Chß thß tham gia quan hã giao dßch bÁo đÁm

Trong quan hã GDBĐ gßm có bên BĐ và bên nhÁn BĐ

Cn cć pháp lý KhoÁn 1 ĐiÃu 3 Nghá đánh 21 KhoÁn 2 ĐiÃu 3 Nghá đánh 21

Khái niãm

"Bên bảo đảm bao gồm bên cầm cố, bên thế chấp, bên đặt cọc, bên ký cược, bên ký quỹ, bên mua trong hợp đồng mua bán tài sản có bảo lưu quyền sở hữu, bên bảo lãnh, tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở trong trường hợp tín chấp, bên có nghĩa vụ trong hợp đồng song vụ đối với biện pháp cầm giữ"

"Bên nhận bảo đảm bao gồm bên nhận cầm cố, bên nhận thế chấp, bên nhận đặt cọc, bên nhận ký cược, bên có quyền trong ký quỹ, bên bán trong hợp đồng mua bán tài sản có bảo lưu quyền sở hữu, bên nhận bảo lãnh, tổ chức tín dụng trong trường hợp tín chấp, bên có quyền trong hợp đồng song vụ đối với biện pháp cầm giữ"

Đặc đißm

- Bên BĐ là bên cam kÁt vãi bên có quyÃn và viãc thąc hiãn ngh*a vă dân są đã đ¤āc

- Bên nhÁn BĐ là bên chÃp nhÁn cam kÁt cąa bên BĐ nhÁm thąc hiãn ngh*a vă dân

6Các tá chćc chính trá - xã hái nh¤ Hái Nông dân Viãt Nam, Đoàn Thanh niên Cáng sÁn Hß Chí Minh, Hái Liên hiãp Phă nă Viãt Nam, Hái Cąu chiÁn binh Viãt Nam, Mặt trÁn Tá quãc Viãt Nam hoặc Công đoàn c¢ sá

Tiêu chí Bên BĐ Bên nh¿n BĐ

tháa thuÁn

- Thông th¤ßng, bên BĐ là bên có ngh*a vă đ¤āc BĐ dùng chính tài sÁn cąa mình đß BĐ ngh*a vă Mát sã tr¤ßng hāp bên BĐ là bên thć ba nh¤ tr¤ßng hāp bÁo lãnh hoặc tr¤ßng hāp tín chÃp cąa các tá chćc chính trá - xã hái; tr¤ßng hāp BĐ bÁng tài sÁn cąa bên thć ba

są bÁng tài sÁn hoặc thąc hiãn mát công viãc nhÃt đánh - Bên nhÁn BĐ là bên có quyÃn trong quan hã ngh*a vă đ¤āc BĐ

Ngoài bên BĐ và bên nhÁn BĐ, mát sã tr¤ßng hāp còn có bên có quyÃn lāi, ngh*a vă liên quan nh¤ bên vay tài sÁn trong HĐ vay tài sÁn đ¤āc BĐ bÁng biãn pháp bão lãnh, tín chÃp hoặc cầm cã, thÁ chÃp bÁng tài sÁn cąa bên thć 3; "người

thứ ba giữ tài sản thế chấp" (ĐiÃu 324 BLDS 2015); bên thuê, m¤ān tài sÁn BĐ; "chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất không đồng thời là người sử dụng đất" đãi vãi

tr¤ßng hāp chß thÁ chÃp tài sÁn g¿n liÃn vãi đÃt mà không thÁ chÃp QSDĐ (KhoÁn 2 ĐiÃu 326 BLDS 2015)

1.1.4 Phân lo¿i các biãn pháp bÁo đÁm

BLDS 2015 đ¤a ra chín BPBĐ thąc hiãn ngh*a vă trong quan hã dân są Cn cć vào các tiêu chí că thß, chúng ta có thß phân lo¿i các nhóm BPBĐ nh¤ sau:

Cn cć vào tính chÃt pháp lý

- Nhóm BPBĐ đ¤āc xác lÁp theo tháa thuÁn gßm: cầm cã tài sÁn, thÁ chÃp tài sÁn, đặt cßc, ký c¤āc, ký quỹ, bÁo l¤u quyÃn sá hău, bÁo lãnh, tín chÃp - Nhóm biãn pháp đ¤āc xác lÁp theo quy đánh cąa pháp luÁt: cầm giă tài sÁn

Cn cć vào đãi t¤āng BĐ

- BPBĐ bÁng tài sÁn (biãn pháp đãi vÁt): cầm cã tài sÁn, thÁ chÃp tài sÁn, đặt cßc, ký c¤āc, ký quỹ, bÁo l¤u quyÃn sá, cầm giă tài sÁn

- BPBĐ không bÁng tài sÁn (biãn pháp

đãi nhân): bÁo lãnh và tín chÃp

Hai BPBĐ th¤ßng đ¤āc áp dăng trong trong giao dách dân są và trong cho vay t¿i NHTM là cầm cã tài sÁn và thÁ chÃp tài sÁn Đây cũng là BPBĐ cần phÁi XLTSBĐ chą yÁu trong quá trình thu hßi nā cąa NH

Cầm cố tài sản:

Cầm cã là BPBĐ phá biÁn, đặc biãt trong quan hã vay tài sÁn BLDS 1995 đ¤a ra khái niãm dąa trên đãi t¤āng cầm cã, lo¿i tài sÁn, theo ĐiÃu 329 thì có thß hißu cầm cã là BPBĐ sā dăng tài sÁn là đáng sÁn đß đÁm bÁo ngh*a vă XuÃt phát tÿ quan đißm đó nên viãc n¿m giă tài sÁn cầm cã có thß là bên có ngh*a vă, bên có quyÃn hay mát bên thć ba đ¤āc các bên ląa chßn BLDS 2005 (ĐiÃu 326) và BLDS 2015 (ĐiÃu 309) đ¤a ra khái niãm cầm cã dąa theo tiêu chí są chuyßn dách quyÃn chiÁm giă tài sÁn ĐiÃu 309 BLDS 2015 quy đánh "Cầm cố tài sản là việc một bên

(sau đây gọi là bên cầm cố) giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận cầm cố) để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ" Nh¤ vÁy, đặc

tr¤ng đß phân biãt cầm cã vãi các biãn pháp khác là bên cầm cã giao tài sÁn thuác sá hău cąa mình cho bên nhÁn cầm cã (bên có quyÃn), tài sÁn cầm cã có thß là bÃt kỳ lo¿i tài sÁn nào theo quy đánh cąa pháp luÁt đ¤āc phép cầm cã

Và hình thćc HĐ, BLDS nm 2015 không quy đánh hình thćc HĐBĐ cầm cã tài sÁn, các bên có thß ląa chßn hình thćc HĐ bÁng lßi nói hoặc bÁng vn bÁn; có thß là HĐ riêng hoặc là điÃu khoÁn trong HĐ vay; có thß công chćng hoặc chćng thąc trÿ tr¤ßng hāp pháp luÁt có quy đánh că thß Tuy nhiên, đß tng đá an toàn pháp lý hoặc nhăng tài sÁn có giá trá lãn, tài sÁn có đng ký quyÃn sá hău các bên th¤ßng sā dăng HĐ bÁng vn bÁn và đ¤āc công chćng hoặc chćng thąc

Đãi t¤āng cầm cã tài sÁn: nh¤ tên gßi khái niãm đã nêu, đãi t¤āng cąa cầm cã tài sÁn là tài sÁn Tài sÁn cầm cã là đáng sÁn hoặc BĐS, là tài sÁn hiãn có thß chuyßn giao cho bên nhÁn cầm cã Tài sÁn cầm cã phÁi tháa mãn các điÃu kiãn sau:

Thứ nhất, bên cầm cã phÁi thuác sá hău cąa tài sÁn cầm cã NÁu tài sÁn

cầm cã thuác sá hău chung thì phÁi có są đßng ý cąa tÃt cÁ đßng sá hău Cn cć đß xác đánh quyÃn sá hău tài sÁn là chćng nhÁn quyÃn sá hău đãi vãi tài sÁn có giÃy chćng nhÁn quyÃn sá hău hoặc theo thąc tÁ chiÁm giă tài sÁn Riêng đãi vãi doanh nghiãp nhà n¤ãc đ¤āc cầm cã tài sÁn đ¤āc giao quÁn lý theo quy đánh cąa pháp luÁt và quÁn lý và sā dăng tài sÁn cąa doanh nghiãp nhà n¤ãc Hoặc tr¤ßng hāp ng¤ßi giám há đ¤āc cầm cã tài sÁn cąa ng¤ßi đ¤āc giám há đß đÁm bÁo ngh*a vă nh¤ng phÁi vì lāi ích cąa ng¤ßi đ¤āc giám há và cháu są giám sát cąa ng¤ßi giám sát giám há

Thứ hai, tài sÁn cầm cã đ¤āc phép chuyßn giao Ví dă, cá phiÁu ¤u đãi

thuác sá hău cąa cá nhân nh¤ng nÁu có điÃu khoÁn không đ¤āc cầm cã, bán trong thßi gian nhÃt đánh s¿ không đ¤āc cầm cã trong khoÁng thßi gian đó, tài sÁn đang bá kê biên đÁm bÁo THA cũng không đ¤āc cầm cã Chą thß trong quan hã cầm cã tài sÁn gßm bên cầm cã là bên có trách nhiãm giao tài sÁn cąa mình đß BĐ thąc hiãn ngh*a vă cho chính bÁn thân mình hoặc bên thć ba và bên nhÁn cầm cã là nhÁn tài sÁn tÿ bên cầm cã, bên có quyÃn trong quan hã ngh*a vă mà BPBĐ cho viãc thąc hiãn ngh*a vă đó

HĐ cầm cã tài sÁn có hiãu ląc tÿ thßi đißm giao kÁt hoặc tÿ thßi đißm đng ký đãi vãi HĐ đng ký GDBĐ Cầm cã tài sÁn phát sinh hiãu đãi kháng vãi ng¤ßi thć ba kß tÿ thßi đißm bên nhÁn cầm cã n¿m giă tài sÁn cầm cã hoặc kß tÿ thßi đißm đng ký đãi vãi tr¤ßng hāp BĐS là đãi t¤āng cąa cầm cã theo quy đánh cąa luÁt

QuyÃn và ngh*a vă cąa các bên trong quan hã cầm cã tài sÁn

niãm dąa vào đãi t¤āng dùng đß BĐ thąc hiãn ngh*a vă, mặc đánh đãi t¤āng thÁ chÃp tài sÁn là BĐS BLDS 2005 và 2015 đ¤a ra khái niãm dąa vào są chuyßn dách quyÃn chiÁm giă tài sÁn, ng¤āc l¿i cầm cã, "Thế chấp tài sản là việc một bên (sau

đây gọi là bên thế chấp) dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ và không giao tài sản cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận thế chấp)"

Chą thß tham gia quan hã GDBĐ thÁ chÃp tài sÁn gßm bên thÁ chÃp là bên có ngh*a vă trong quan hã có ngh*a vă hoặc bên thć ba, dùng tài sÁn cąa mình BĐ thąc hiãn ngh*a vă; bên nhÁn thÁ chÃp là bên có quyÃn trong quan hã ngh*a vă

1.2 Xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm

1.2.1 Nhċng vÃn đà chung và xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm 1.2.1.1 Khái niãm xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm

Dąa trên BLDS 2015 và các vn bÁn h¤ãng d¿n thi hành, tÁp thß tác giÁ

tr¤ßng Đ¿i hßc LuÁt Hà Nái có đ¤a ra khái niãm nh¤ sau: "Xử lý tài sản bảo đảm

là việc bên nhận bảo đảm thực hiện một trong các phương thức xử lý tài sản bảo đảm mà Bộ luật dân sự và các văn bản pháp luật khác về giao dịch bảo đảm đã quy định nhằm đáp ứng quyền lợi của mình trong quan hệ nghĩa vụ được bảo đảm"7

1.2.1.2 Nguyên tÁc xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm

XLTSBĐ phÁi tuân thą các nguyên t¿c t¿i ĐiÃu 3 BLDS 2015 và ĐiÃu 49 Nghá đánh 21 Că thß:

- Tuân thą các quy đánh cąa pháp luÁt và XLTSBĐ và các quy đánh khác có liên quan

- Thąc hiãn đúng tháa thuÁn cąa các bên phù hāp vãi các quy đánh cąa pháp luÁt

- Viãc XLTSBĐ phÁi khách quan, minh b¿ch, đÁm bÁo quyÃn và lāi ích hāp pháp cąa các bên trong quan hã BĐ và các bên liên quan Pháp luÁt quy đánh bên XLTSBĐ tiÃn vay phÁi thąc hiãn đầy đą các thą tăc theo quy trình nhÃt đánh Viãc XLTSBĐ chß đ¤āc thąc hiãn t¤¢ng đ¤¢ng vãi phần ngh*a vă phÁi thąc hiãn Ví dă nh¤ KH thÁ chÃp nhiÃu tài sÁn nh¤ng khi XLTS chß xā lý phần tài sÁn t¤¢ng đ¤¢ng vãi phần ngh*a vă ch¤a đ¤āc thąc hiãn và tuân theo quy đánh và XLTSBĐ

- Viãc XLTSBĐ đß thu hßi nā không phÁi là ho¿t đáng kinh doanh tài sÁn cąa bên nhÁn BĐ Quy đánh này nhÁm h¿n chÁ bên nhÁn BĐ lāi dăng XLTSBĐ đß trăc lāi

- Tr¤ßng hāp phÁi XLTS đß thąc hiãn mát ngh*a vă đÁn h¿n thì các ngh*a vă khác tuy ch¤a đÁn h¿n đÃu đ¤āc coi là đÁn h¿n và tÃt cÁ các bên cùng nhÁn BĐ đÃu đ¤āc tham gia XLTS

1.2.2 ĐiÃu kiãn đß xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm

ĐiÃu 299 BLDS nm 2015 quy đánh các tr¤ßng hāp bên nhÁn BĐ đ¤āc XLTSBĐ bao gßm:

- Khi đÁn h¿n thąc hiãn ngh*a vă đ¤āc BĐ mà bên có ngh*a vă không thąc hiãn hoặc thąc hiãn không đúng ngh*a vă

7 Đinh Vn Thanh, Nguyán Minh TuÃn và tÁp thß tác giÁ (2019), Giáo trình Luật Dân sự Việt Nam

Tập II, Nhà xuÃt bÁn Công an nhân dân – Hà Nái, tr71.

- Bên có ngh*a vă phÁi thąc hiãn ngh*a vă đ¤āc BĐ tr¤ãc thßi h¿n do vi ph¿m ngh*a vă theo tháa thuÁn hoặc theo quy đánh cąa luÁt nh¤ xā lý tài sÁn đãi vãi TSBĐ có nguy c¢ bá h¤ háng d¿n đÁn bá giÁm sút giá trá quy đánh t¿i ĐiÃu 300

- Các tr¤ßng hāp xā lý tài sÁn do các bên tháa thuÁn nh¤ bên BĐ đà nghá XLTSBĐ đß thąc hiãn ngh*a vă mặc dù không có vi ph¿m

1.2.3 Ph¤¢ng thąc xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm

Các bên có thß tháa thuÁn ph¤¢ng thćc XLTSBĐ trong HĐBĐ, HĐ tín dăng hoặc tháa thuÁn l¿i cách thćc XLTSBĐ NÁu đã có thoÁ thuÁn trong HĐBĐ thì bên nhÁn BĐ có quyÃn XLTSBĐ mà không cần có vn bÁn đßng ý hay vn bÁn ąy quyÃn cąa bên BĐ

Theo quy đánh hiãn hành, bên BĐ và bên nhÁn BĐ có quyÃn tháa thuÁn các biãn pháp XLTS cầm cã, thÁ chÃp sau:

- Bán đấu giá tài sản: đây là ph¤¢ng thćc đ¤āc các bên ląa chßn nhiÃu nhÃt

trong XLTSBĐ Các bên có tháa thuÁn riêng và thą tăc, tá chćc đÃu giá, tr¤ßng hāp các bên không có thuÁn thì viãc đÃu giá đ¤āc tá chćc theo quy đánh cąa pháp luÁt và đÃu giá ĐÃu giá TSBĐ là ph¤¢ng thćc khách quan, minh b¿ch nhÃt; qua cách thćc này, tài sÁn có thß đ¤āc bán á mćc giá cao nhÃt đÁm bÁo quyÃn lāi cąa bên BĐ và bên nhÁn BĐ Thông th¤ßng viãc bán đÃu giá tài sÁn đ¤āc thąc hiãn qua trung tâm bán đÃu giá tài sÁn, phÁi qua trình tą thą tăc nhÃt đánh Do đó, viãc bán đÃu giá tài sÁn có thß phát sinh thêm chi phí và thßi gian so vãi các ph¤¢ng thćc khác NÁu các bên không có tháa thuÁn và ph¤¢ng thćc XLTSBĐ thì viãc XLTSBĐ thąc hiãn thông qua bán đÃu giá tài sÁn trÿ tr¤ßng hāp pháp luÁt có quy đánh khác

- Bên nhận BĐ tự bán tài sản BĐ: Bên nhÁn BĐ có quyÃn trąc tiÁp hoặc qua

bên thć ba bán TSBĐ đß thu hßi vãn, lãi và các khoÁn chi phí phát sinh tÿ viãc vi ph¿m ngh*a vă cąa bên BĐ Ph¤¢ng thćc này t¿o điÃu kiãn cho bên nhÁn BĐ có quyÃn chą đáng trong XLTSBĐ, thßi gian XLTS nhanh, ít tãn chi phí h¢n Tuy nhiên, nÁu không có c¢ chÁ giám sát hiãu quÁ có thß phát sinh tiêu cąc, bên nhÁn

BĐ mong muãn nhanh chóng thu hßi đ¤āc vãn mà bán TSBĐ bÃt cć giá nào hoặc có są thông đßng giăa bên nhÁn BĐ và bên mua tài sÁn gây thiãt h¿i cho bên BĐ

- Bên nhÁn BĐ có thß tháa thuÁn nhÁn chính TSBĐ đß thay thÁ cho viãc thąc hiãn ngh*a vă cąa bên BĐ VÃ giá cąa TSBĐ do các bên tháa thuÁn giá hoặc thông qua tá chćc đánh giá trung gian đß xác đánh khi chuyßn giao

Ngoài các ph¤¢ng thćc trên, các bên có thß tháa thuÁn ph¤¢ng thćc khác không vi ph¿m quy đánh cąa pháp luÁt đß XLTS NhiÃu tr¤ßng hāp, bên nhÁn BĐ t¿o điÃu kiãn đß bên BĐ đ¤āc chą đáng bán TSBĐ nhÁm bán đ¤āc giá cao h¢n hoặc bên nhÁn BĐ nhÁn TSBĐ đß khai thác hoặc cho thuê cÃn trÿ vào ngh*a vă bên BĐ

1.2.4 Hã quÁ pháp lý căa xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm

Viãc XLTSBĐ nhÁm thąc hiãn ngh*a vă có thß chÃm dćt ngh*a vă cąa bên BĐ khi giá trá TSBĐ đ¤āc xā lý cao h¢n hoặc bÁng ngh*a vă và các chi phí phát sinh trong quá trình XLTSBĐ Bên BĐ đ¤āc nhÁn l¿i phần chênh lãch sau khi trÿ các chi phí bÁo quÁn, thu giă và xā lý TSBĐ, thanh toán ngh*a vă đ¤āc BĐ; giá trá TSBĐ không đą thąc hiãn ngh*a vă thì phần ngh*a vă ch¤a đ¤āc thanh toán chuyßn sang không có TSBĐ

Bên BĐ phÁi thąc hiãn các thą tăc chÃm dćt quyÃn sá hău, chuyßn giao quyÃn sá hău cho bên mua hoặc bên nhÁn TSBĐ theo quy đánh cąa pháp luÁt

BLDS 2015 có mát sã quy đánh và XLTSBĐ nhÁm tháo gÿ khó khn trong quá trình XLTS ĐiÃu 325 và 326 BLDS 2015 đã giúp cho viãc XLTSBĐ trong các tr¤ßng hāp không thÁ chÃp đßng bá giăa QSDĐ vãi tài sÁn g¿n liÃn đÃt đ¤āc thuÁn lāi h¢n, đßng thßi bÁo vã quyÃn lāi cąa bên nhÁn thÁ chÃp và bên nhÁn chuyßn giao quyÃn sá hău

Đãi vãi vÁt đßng bá, khi XLTSBĐ phÁi thąc hiãn chuyßn giao toàn bá các phần hoặc các bá phÁn hāp thành; TSBĐ có vÁt chính, vÁt phă thì phÁi chuyßn giao vÁt phă cùng vÁt chính, trÿ tr¤ßng hāp có tháa thuÁn khác

1.3 Pháp lu¿t và xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay

1.3.1 Khái niãm pháp lu¿t và xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm tiÃn vay

XLTSBĐ nói chung và XLTSBĐ tiÃn vay nói riêng đ¤āc điÃu chßnh bái các QPPL Dąa trên khái niãm chung cąa pháp luÁt, chúng ta có thß đ¤a ra khái niãm pháp luÁt và XLTSBĐ tiÃn vay là táng thß các QPPL do các c¢ quan nhà n¤ãc có thẩm quyÃn ban hành điÃu chßnh các quan hã giăa các bên phát sinh trong quá trình XLTSBĐ tiÃn vay nhÁm bÁo vã quyÃn và lāi ích cąa các bên có liên quan

Các quy đánh cąa pháp luÁt và XLTSBĐ tiÃn vay cąa các NHTM là táng thß các quy đánh và luÁt nái dung do BLDS và các vn bÁn h¤ãng d¿n thi hành điÃu chßnh liên quan đÁn XLTSBĐ, bên c¿nh đó là mát l*nh vąc ráng lãn liên quan đÁn nhiêu đãi t¤āng nên còn điÃu chßnh bái mát sã luÁt chuyên ngành nh¤ LuÁt ĐÃt đai, LuÁt Nhà á, LuÁt kinh doanh bÃt đáng sÁn, LuÁt Tài nguyên môi tr¤ßng, đặc biãt phÁi tuân thą các điÃu kiãn cąa LuÁt các TCTD Ngoài ra, XLTSBĐ còn đ¤āc điÃu chßnh bái luÁt hình thćc nh¤ Bá luÁt Tã tăng dân są, LuÁt Thi hành án khi áp dăng các quy đánh và trình tą, thą tăc giÁi quyÁt tranh chÃp, bán TSBĐ

1.3.2 Đặc đißm căa pháp lu¿t và xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm

Hiãn nay, XLTSBĐ đ¤āc quy đánh trong BLDS và trong mát sã luÁt, vn bÁn d¤ãi luÁt khác có liên quan nhÁm điÃu chßnh mát phần quan hã tài sÁn - quan hã dân są giăa các cá nhân, tá chćc trong quá trình XLTSBĐ – b¤ãc cuãi cùng trong quá trình thąc hiãn GDBĐ khi bên có ngh*a vă vi ph¿m HĐ

Фāc quy đánh trong BLDS và các vn bÁn h¤ãng d¿n nên các quy đánh và XLTSBĐ mang đặc đißm chung cąa pháp luÁt dân są đó là các quy đánh cąa pháp luÁt và XLTSBĐ do nhà n¤ãc ban hành dąa trên nguyên t¿c bình đẳng, tháa thuÁn Các QPPL và XLTSBĐ tôn trßng są tháa thuÁn cąa các bên, đánh h¤ãng các bên tháa thuÁn, cam kÁt thąc hiãn trên cá sá không vi ph¿m điÃu cÃm cąa pháp luÁt và đ¿o đćc xã hái

Đãi vãi XLTSBĐ đß thu hßi tiÃn vay, ngoài các quy đánh cąa luÁt dân są, các TCTD nói cung và NHTM nói riêng còn phÁi cháu są điÃu chßnh cąa LuÁt các TCTD Các quy đánh này mang tính chÃt b¿t buác nh¤ quy đánh và viãc TCTD mua, nhÁn TSBĐ làm tài sÁn cã đánh không v¤āt quá tỷ lã cho phép, "nắm giữ bất

động sản do việc xử lý nợ vay""không quá 03 năm kể từ ngày quyết định xử lý tài sản"

Nh¤ vÁy, và c¢ bÁn các quy đánh cąa pháp luÁt và XLTSBĐ mang tính chÃt chung cąa pháp luÁt dân są, mát sã quy đánh mang tính chÃt hành chính nhÁm thąc hiãn quyÃn quÁn lý nhà n¤ãc trong mát sã l*nh vąc

Ngoài ra, trong mát sã tr¤ßng hāp đặc biãt nhà n¤ãc ban hành các vn bÁn pháp luÁt đặc thù nhÁm điÃu chßnh vÃn đà XLTSBĐ cąa NHTM nh¤ Nghá quyÁt 42 quy đánh mát sã c¢ chÁ riêng nhÁm xā lý nā xÃu, XLTSBĐ cąa các khoÁn nā xÃu đß thąc hiãn măc tiêu kinh tÁ - xã hái

1.3.3 Sč cÅn thiÁt phÁi có các quy đßnh căa pháp lu¿t và xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm

Hiãn nay, các quy đánh và XLTSBĐ đ¤āc quy đánh t¿i BLDS 2015, Nghá đánh 21 và mát sã vn bÁn luÁt có liên quan; riêng các TCTD còn áp dăng Nghá quyÁt 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017 và thí đißm xā lý nā xÃu cąa các TCTD trong đó có quy đánh và XLTSBĐ XLTSBĐ phÁi có các quy đánh điÃu chßnh vì:

Thứ nhất, XLTSBĐ là mát biãn pháp nhÁm thąc hiãn ngh*a vă và bÁo vã

quyÃn lāi cąa các bên trong quan hã dân są á đây là quan hã tài sÁn thuác đãi t¤āng điÃu chßnh cąa luÁt dân są

Thứ hai, Thą tăc XLTSBĐ phćc t¿p, thßi gian xā lý kéo dài, liên quan đÁn

quyÃn lāi cąa nhiÃu cá nhân, tá chćc trong quan hã GDBĐ và các bên liên quan Hã thãng các quy đánh pháp luÁt và GDBĐ và XLTSBĐ làm cn cć đß các bên tháa thuÁn, thąc hiãn quyÃn và ngh*a vă cąa mình mát cách thuÁn lāi và minh b¿ch, BĐ quyÃn và lāi ích cąa các bên tham gia GDBĐ

Thứ ba, các quy đánh và XLTSBĐ là cn cć đß các c¢ quan nhà n¤ãc quÁn lý,

đánh h¤ãng ho¿t đáng này phù hāp vãi măc tiêu quÁn lý nhà n¤ãc

Thứ tư, viãc XLTSBĐ trong l*nh vąc NH còn Ánh h¤áng đÁn ho¿t đáng an

toàn cąa ngành NH tÿ đó tác đáng đÁn nÃn kinh tÁ NH đi vay đß cho vay, nên khi KH vay vãn không trÁ đ¤āc nā ch¿c ch¿n s¿ gây khó khn cho viãc thanh toán các khoÁn tiÃn gāi cho KH gāi tiÃn hoặc phÁi tng chi phí xā lý rąi ro, giÁm thu nhÁp cąa NH Tỷ lã nā xÃu cąa NH v¤āt tỷ lã cho phép là dÃu hiãu cho thÃy sćc kháe

cąa các NH và nÃn kinh tÁ có vÃn đà Ánh h¤áng đÁn są đánh giá uy tín, chÃt l¤āng khi xÁp h¿ng tín nhiãm quãc gia Khi KH gặp rąi ro không thąc hiãn đ¤āc ngh*a vă trÁ nā cąa mình hoặc không có thiãn chí trÁ nā trong khi có TSBĐ thì viãc XLTSBĐ s¿ giúp NH thu hßi đ¤āc toàn bá hay mát phần gãc và lãi các khoÁn cho vay, tÿ đó giÁm tỷ lã nā xÃu, giÁm chi phí xā lý rąi ro Tuy nhiên, XLTSBĐ là quá trình t¤¢ng đãi khó khn và phćc t¿p, Ánh h¤áng đÁn quyÃn và lāi ích cąa các bên liên quan, đặc biãt phần lãn XLTSBĐ hiãn nay là XLTSBĐ cho các khoÁn cÃp tín dăng t¿i các các TCTD nói chung và t¿i NHTM nói riêng nên cần có các quy đánh cąa pháp luÁt đßng bá và hiãu quÁ đß XLTSBĐ

Và c¢ bÁn các quy đánh cąa pháp luÁt hiãn hành là hành lang cho viãc XLTSBĐ có hiãu quÁ; quyÃn và lāi ích cąa các bên đ¤āc bÁo vã Trong bãi cÁnh hái nhÁp kinh tÁ vãi thÁ giãi và có nhăng vÃn đà mãi phát sinh trong quá trình XLTSBĐ cần có są tiÁp thu hßc hái tÿ kinh nghiãm cąa các n¤ãc đß t¿o điÃu kiãn cho công tác XLTSBĐ thuÁn lāi h¢n

1.3.4 Nhċng quy đßnh căa pháp lu¿t và xĉ lý tài sÁn bÁo đÁm

Pháp luÁt và GDBĐ và XLTSBĐ là nhăng quy đánh quan trßng trong đßi sãng kinh tÁ xã hái cąa cá nhân và tá chćc Cùng vãi są phát trißn cąa nÃn kinh tÁ, xã hái và są hái nhÁp sâu ráng vào nÃn kinh tÁ thÁ giãi, pháp luÁt n¤ãc ta ngoài są kÁ thÿa nhăng thành tąu lÁp pháp cąa nhà n¤ãc qua các thßi kỳ còn có są phát trißn đáp ćng nhu cầu quÁn lý nhà n¤ãc trong điÃu kiãn mãi và phù hāp vãi luÁt pháp quãc tÁ nh¤ng v¿n đÁm bÁo thąc hiãn nÃn pháp chÁ theo đánh h¤ãng xã hái chą ngh*a

Są phát trißn cąa pháp luÁt và BĐ thąc hiãn HĐ cąa n¤ãc ta tÿ nm 1945 đÁn nay đ¤āc tóm t¿t bÁng s¢ đß sau:

Trong đó, BLDS 1995 đánh dÃu b¤ãc phát trißn cąa nÃn t¤ pháp n¤ãc nhà, lần đầu tiên n¤ãc ta có mát Bá luÁt quy đánh táng thß các quan hã dân są bao gßm quan hã tài sÁn và quan hã nhân thân trong đó có quy đánh và các BPBĐ và XLTSBĐ Bá luÁt này đã có hai điÃu quy đánh và cách thćc XLTSBĐ là ĐiÃu 259 - XLTS đß thąc hiãn ngh*a vă cąa chą sá hău và ĐiÃu 737 - Xā lý QSDĐ đã thÁ chÃp Trên c¢ sá BLDS 1995, Chính phą ban hành Nghá đánh sã 165/1999/NĐ-CP ngày 19/11/1999 quy đánh và giao dách bÁo đÁm, Nghá đánh dành riêng mát ch¤¢ng vãi 19 điÃu quy đánh và XLTSBĐ Ngoài ra, trong l*nh vąc NH, Chính phą ban hành Nghá đánh sã 178/1999/NĐ-CP ngày 19/12/1999 quy đánh và BĐ tiÃn vay cąa các TCTD Nh¤ vÁy, cùng h¤ãng d¿n BLDS 1995 và GDBĐ nh¤ng có hai Nghá đánh h¤ãng d¿n Bên c¿nh đó, liên quan đÁn GDBĐ còn có Nghá đánh sã 08/2000/NĐ-CP ngày 10/3/2000 và đng ký GDBĐ Są ra đßi cąa Nghá đánh sã 08/2000/NĐ-CP giúp thą tăc GDBĐ đ¤āc chặt ch¿ h¢n, công tác XLTS thuÁn lāi h¢n khi xác đánh ngh*a vă đãi kháng vãi bên thć ba Thông t¤ liên tách sã

01/7/1991

01/7/1996 01/01/2006

Áp dăng t¿m thßi mát sã luÁt thßi phong kiÁn thuác Pháp trong đó có ba Bá luÁt Dân są theo S¿c lãnh sã 47 ngày 10/10/1945 và chÃm dćt theo Chß thá 772/CT - TATC ngày 10/7/1959cąa Tòa án Nhân dân Tãi cao

Pháp lãnh hāp đßng dân są (1991) ngoài 3 BPBĐ nh¤ Pháp lãnh Hāp đßng kinh tÁ còn quy đánh thêm BPBĐ bÁng hình thćc đặt cßc

BLDS 1995 (ĐiÃu 324) quy đánh 7 BPBĐ: Cầm cã tài sÁn, ThÁ chÃp tài sÁn, Đặt cßc, Ký c¤āc, Ký quỹ, BÁo lãnh, Ph¿t vi ph¿m

BLDS 2015 ĐiÃu 292 ngoài 7 BPBĐ nh¤ BLDS 2005 còn quy đánh thêm 2 biãn pháp: BÁo l¤u quyÃn sá hău, Cầm giă tài sÁnPháp

lãnh Hāp đßng kinh tÁ (1989) quy đánh 3 BPBĐ: ThÁ chÃp, cầm cã, bÁo lãnh

BLDS 2005 ĐiÃu 318 quy đánh 7 BPBĐ: Cầm cã tài sÁn, ThÁ chÃp tài sÁn Đặt cßc, Ký c¤āc, Ký quỹ, BÁo lãnh, Tín chÃp

03/2001/TTLT-NHNN-BTP-BCA-BTC-TCĐC8 h¤ãng d¿n viãc XLTSBĐ tiÃn vay đß thu hßi nā cho các TCTD đã quy đánh chi tiÁt quyÃn và ngh*a vă cąa các bên và są phãi hāp giăa các c¢ quan có liên quan trong quá trình XLTSBĐ Trong thßi kỳ này, nÃn kinh tÁ đang phát trißn, các quy đánh cąa BLDS và các vn bÁn h¤ãng d¿n giúp cho viãc XLTSBĐ đß thu hßi nā cąa các TCTD nói chung và NH nói riêng khá thuÁn lāi Tuy nhiên, viãc hai Nghá đánh cùng điÃu chßnh mát nái dung là không cần thiÁt vì thąc chÃt quan hã GDBĐ giăa TCTD vãi KH thąc chÃt cũng là quan hã dân są nên NHNN điÃu chßnh chung bÁng mát Nghá đánh, cn cć vào Nghá đánh này NHNN ban hành thông t¤ h¤ãng d¿n phù hāp vãi đặc thù các TCTD BLDS 1995 đã că thß hóa nguyên t¿c cąa HiÁn pháp 1992 và các quyÃn dân są trong đó có quyÃn tą do kinh doanh, tą do giao kÁt hāp đßng góp phần thúc đẩy są tng tr¤áng kinh tÁ cąa đÃt n¤ãc Tuy nhiên, cùng vãi są phát trißn cąa nÃn kinh tÁ, są hái nhÁp quãc tÁ tr¤ãc làn sóng toàn cầu hóa và yêu cầu phÁi đáp ćng nhăng chuẩn mąc quãc tÁ khi gia nhÁp Tá chćc th¤¢ng m¿i thÁ giãi WTO đòi hái phÁi hoàn thiãn BLDS theo các tiêu chí mãi

BLDS 2005, tiÁp tăc kÁ thÿa nhăng thành tąu cąa BLDS 1995 đßng thßi tiÁp thu kinh nghiãm lÁp pháp cąa các n¤ãc, các chuẩn mąc th¤¢ng m¿i quãc tÁ, các quy đánh cąa BLDS và HĐ và GDBĐ có są cÁi cách m¿nh m¿ phù hāp vãi są phát trißn cąa nÃn kinh tÁ thá th¤ßng theo đánh h¤ãng xã hái chą ngh*a và luÁt pháp quãc tÁ Trong đó, vÃn đà XLTSBĐ đã đ¤āc quy đánh chi tiÁt h¢n á mát sã điÃu nh¤ ĐiÃu 324, 325, 336, 337, 355, 369, 737 Mặc dù các quy đánh và XLTSBĐ còn nÁm rÁi rác, ch¤a thành mát nhóm các quy đánh nh¤ng BLDS 2005 là đã đ¤a quy đánh đng ký GDBĐ vào Bá luÁt t¿o điÃu kiãn cho XLTSBĐ khi phát sinh hiãu ląc đãi kháng vãi ng¤ßi thć ba, tránh viãc bên BĐ lāi dăng dùng mát tài sÁn đ¤āc dùng làm tài sÁn cho nhiÃu ngh*a vă, đßng thßi là cn cć xác đánh thć tą ¤u tiên thanh toán H¤ãng d¿n thąc hiãn GDBĐ, Chính phą ban hành Nghá đánh 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 (đ¤āc sāa đái, bá sung bÁng Nghá đánh sã

8 Thông t¤ liên tách 03/2001/TTLT-NHNN-BTP-BCA-BTC-TCĐC ngày 23/4/2001 giăa các c¢ quan NHNN, Bá T¤ pháp, Bá Công an, Bá Tài chính, Táng căc đáa chính

11/2012/NĐ-CP ngày 22/02/2012) và Nghá đánh sã 83/2010/NĐ-CP ngày 23/7/2010 và đng ký GDBĐ nhÁm că thß, chi tiÁt h¢n các quy đánh và GDBĐ và XLTSBĐ

BLDS 2005 và các vn bÁn h¤ãng d¿n đã tác đáng tích cąc đÁn są phát trißn kinh tÁ - xã hái cąa đÃt n¤ãc Tuy nhiên, są phát tißn cąa nÃn kinh tÁ - xã hái dián ra nhanh chóng cùng vãi są hái nhÁp sâu ráng vào nÃn kinh tÁ thÁ giãi, các quan hã dân są đã có są thay đái đáng kß nên mát sã quy đánh cąa Bá luÁt không còn phù hāp BLDS 2015 ra đßi đã kh¿c phăc nhăng bÃt cÁp cąa BLDS 2005, đáp ćng nhu cầu phát trißn cąa nÃn kinh tÁ - xã hái

Są thay đái quan trßng cąa BLDS 2015 là các quy đánh và ngh*a vă và hāp đßng trong đó có các quy đánh và các BPBĐ thąc hiãn ngh*a vă Đặc biãt, các quy

đánh và các tr¤ßng hāp XLTS và ph¤¢ng thćc XLTS đã "được pháp điển hóa trên cơ sở cơ sở các quy định của Nghị định về giao dịch bảo đảm và được kiểm nghiệm trong thực tiễn giao kết, thực hiện hợp đồng của các chủ thể"9

Trình tą, thą tăc XLTSBĐ quy đánh t¿i Tißu măc 1 Măc 3 Ch¤¢ng XV Phần thć ba – Ngh*a vă và hāp đßng cąa BLDS 2015, tÿ ĐiÃu 299 đÁn ĐiÃu 308 BLDS 2015 đã t¤¢ng đãi đầy đą và điÃu kiãn, cách thćc thąc hiãn, viãc đánh giá tài sÁn và thanh toán tiÃn tÿ viãc XLTS cầm cã và tài sÁn thÁ chÃp Trong 9 điÃu quy đánh và XLTSBĐ thì có ba điÃu (303, 304, 307) quy đánh riêng và ph¤¢ng thćc XLTS, quy trình bán và thanh toán sã tiÃn sau khi bán tài sÁn cầm cã thÁ chÃp Cầm cã và thÁ chÃp tài sÁn là hai BPBĐ đ¤āc áp dăng phá biÁn trong quan hã HĐ dân są nói chung và trong ho¿t đáng cÃp tín dăng cąa NH nói riêng, viãc XLTS cầm cã, thÁ chÃp cũng phćc t¿p h¢n nên cần có quy đánh riêng cho hai tr¤ßng hāp này

Trong mát thßi gian dài tÿ nm 2015 đÁn 2021, GDBĐ và XLTSBĐ gặp nhiÃu khó khn do ch¤a có Nghá đánh h¤ãng d¿n thi hành, Nghá đánh 163/2006/NĐ-CP h¤ãng d¿n theo BLDS 2005 v¿n có hiãu ląc do đó nhiÃu quy đánh pháp luÁt có są chßng chéo, mâu thu¿n giăa Bá luÁt và vn bÁn h¤ãng d¿n Trong giai đo¿n này,

9 Bá T¤ pháp (2014), Bản thuyết minh Dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đôi) ngày 25/11/2014, Hà Nái,

tr49

Nghá quyÁt 42/2017/QH14 ra đßi đã tháo gÿ nhăng v¤ãng m¿c trong quá trình XLTSBĐ tÿ đó góp phần xā lý nā xÃu cąa hã thãng NH Tr¤ãc đòi hái phÁi có vn bÁn h¤ãng phù hāp vãi Bá luÁt, giÁi quyÁt đ¤āc nhăng khó khn, bÃt cÁp trong viãc thąc hiãn GDBĐ và XLTSBĐ, ngày 19/3/2021 Nghá đánh 21 quy đánh thi hành bá luÁt dân są và BĐ thąc hiãn ngh*a vă đ¤āc ban hành Nghá đánh 21 c¢ bÁn đã giÁi quyÁt đ¤āc nhăng bÃt cÁp và GDBĐ, các quy đánh thãng nhÃt vãi BLDS 2015 Hiãn nay, BLDS 2015 và Nghá đánh 21 là cn cć pháp lý c¢ bÁn và XLTSBĐ nói chung, đãi vãi các TCTD trong đó có các NHTM còn áp dăng Nghá quyÁt 42 đß xā lý nā xÃu và mát sã vn bÁn pháp luÁt chuyên ngành &

gßm: BPBĐ là nhÁm BĐHĐ đ¤āc thąc hiãn và dą phòng rąi ro khi HĐ vay bá vi ph¿m; BPBĐ nhÁm nâng cao trách nhiãm cąa các bên tham gia quan hã HĐ; đãi t¤āng cąa các BPBĐ là lāi ích vÁt chÃt; ph¿m vi BĐ thąc hiãn ngh*a vă không đ¤āc v¤āt quá ngh*a vă phÁi thąc hiãn; BPBĐ thąc hiãn ngh*a vă chß đ¤āc thąc hiãn khi có vi ph¿m ngh*a vă; BPBĐ thąc hiãn ngh*a vă xuÃt phát tÿ są tháa thuÁn cąa các bên và nái dung BĐ phÁi ghi rõ BĐ cho ngh*a vă, HĐ că thß nào

Bên c¿nh đó, tác giÁ nghiên cću các chą thß tham gia quan hã GDBĐ và các lo¿i BPBĐ Theo ĐiÃu 292 BLDS 2015, có 9 BPBĐ có thß đ¤āc chia thành các nhóm khác nhau tùy theo cn cć phân lo¿i, 9 BPBĐ gßm cầm cã tài sÁn, thÁ chÃp tài sÁn, đặt cßc, ký c¤āc, ký quỹ, bÁo l¤u quyÃn sá hău, bÁo lãnh, cầm giă tài sÁn và tín chÃp Trong đó, tín chÃp cąa các tá chćc xã hái cho các đãi t¤āng vay vãn nhÁm thąc mát sã chính sách kinh tÁ - xã hái là BPBĐ đặc thù trong GDBĐ á n¤ãc ta Tham gia quan hã GDBĐ gßm có bên BĐ và bên nhÁn BĐ, mát sã tr¤ßng hāp còn có bên thć 3 là bên có quyÃn và ngh*a vă liên quan nh¤ bên đ¤āc bÁo lãnh, đãi t¤āng đ¤āc tá chćc chính trá - xã hái dùng uy tín cąa tá chćc đß BĐ, ng¤ßi thć ba giă tài sÁn thÁ chÃp, bên thuê, m¤ān tài sÁn BĐ, chą sá hău tài sÁn g¿n liÃn vãi đÃt không đßng thßi là ng¤ßi sā dăng đÃt Tÿ nghiên cću các chą thß tham gia GDBĐ và các BPBĐ tác giÁ s¿ đ¤a ra h¤ãng XLTSBĐ phù hāp vãi các hình thćc XLTSBĐ

Và TSBĐ, tác giÁ nghiên cću các điÃu kiãn đß tài sÁn có thß dùng đß BĐ thąc hiãn ngh*a vă hay còn gßi là TSBĐ TSBĐ phÁi đÁm bÁo các điÃu kiãn theo ĐiÃu 295 BLDS 2015