HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐH THỦ ĐÔ HÀ NỘI NHẰM ĐÁP ỨNG ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC ThS Hà Thị Minh Chính Trường ĐH Thủ đô Hà Nội Tóm tắt: Tính tích cực học tập yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến kết học tập sinh viên, việc giảng dạy giảng viên Để góp phần nâng cao tính tích tích cực học tập sinh viên, đáp ứng đổi chương trình đào tạo theo hướng tiếp cận lực người học Trên sở trình bày lý luận tâm lý học tính tích cực, phân tích yếu tố chủ quan, khách quan ảnh hưởng đến tích tích cực học tập sinh viên, từ đề xuất số biện pháp nâng cao tính tích cực học tập sinh viên Trường ĐH Thủ đô Hà Nội Từ khóa: Tính tích cực, học tập, sinh viên, yếu tố ảnh hưởng, biện pháp Đặt vấn đề Một nhiệm vụ trọng tâm nghị số 29-NQ/TW8 đổi toàn diện giáo dục đào tạo “Đổi hình thức, phương pháp thi, kiểm tra đánh giá kết giáo dục đào tạo” Trong xu hướng chuyển đổi đó, việc đổi dạy học theo hướng phát triển phẩm chất, lực người học trọng Để giúp sinh viên nắm bắt toàn diện kiến thức chuyên môn bậc đại học, đáp ứng đổi chương trình đào tạo theo hướng tiếp cận lực người học Trên sở lý giải số nguyên nhân ảnh hưởng đến tính tích cực học tập sinh viên Trường Đại học Thủ đô, đề xuất số biện pháp giúp sinh viên nâng cao tính tích cực hoạt động học tập Nội dung 2.1 Tính tích cực tính tích cực học tập sinh viên * Tính tích cực Tính tích cực xem xét nhiều góc độ khác nhau, hiểu cách chung theo từ điển Tiếng Việt: Tính tích cực hiểu theo nghĩa: Một là, chủ động hướng tới hoạt động, nhằm tạo thay đổi, phát triển (tư tưởng tích cực, 47 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI phương pháp tích cực) Hai là, hăng hái, nổ với công việc (tích cực học tập, tích cực làm việc) [4] Trên sở phân tích tiếp cận quan điểm nhà Tâm lý học Giáo dục học, phương pháp luận nghiên cứu tính tích cực theo quan điểm thống tâm lý – ý thức – hoạt động – giáo tiếp nhân cách, định nghĩa tính tích cực sau: Tính tích cực ý thức tự giác chủ thể thể tính chủ động, say mê, sáng tạo nỗ lực nhằm thực hoạt động cách có hiệu * Tính tich cực học tập Hoạt động nhận thức người trình phản ánh giới nhằm chiếm lĩnh thuộc tính, quy luật, đặc điểm vật tượng xung quanh để cải tạo giới đồng thời nhận thức cải tạo thân Quá trình nhận thức sinh viên tuân theo quy luật khác với trình nhận thức chung loài người chỗ có hướng dẫn giảng viên, nhờ sinh viên nhận thức giới nhanh, ngắn gọn hiệu Họ mò mẫm nhà khoa học Chính hoạt động học tập hoạt động đặc thù người điều khiển cách tự giác để lĩnh hội kỹ năng, kỹ xảo Cho nên khái niệm hoạt động nhận thức rộng khái niệm học tập, học tập dạng hoạt động đặc thù người Có nhiều quan điểm khác tính tích cực học tập, khuôn khổ viết xin trích dẫn số quan điểm sau: Nguyễn Thị Coong để tài nghiên cứu cho rằng: Tính tích cực học tập sịnh viên ý thức tự giác sinh viên mục đích học tập, thông qua sinh viên huy động mức độ cao chức tâm lý để giải nhiệm vụ học tập cách có hiệu Trần Bá Hoành cho tính tích cực học tập sinh viên biểu khát khao khoa học, hay nêu thắc mắc, chủ động vận dụng tập trung ý, kiên trì vượt khó khăn để đạt mục đích Biểu tính tích cực học tập mức độ khác nhau: Tái hiện, tìm tòi, sáng tạo [1] Theo chúng tôi, sinh viên muốn tích cực học, trước hết phải có nhu cầu học Nhu cầu nhận thức, khát khao chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo để tồn phát triển nhân cách phù hợp với yêu cầu xã hội động lực thúc đẩy sinh viên tích cực học Sinh viên tích cực tham gia hoạt động học thỏa mãn nhu cầu nhận 48 HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA thức cao, em có niềm vui say sưa học tâp Chính trình sinh viên dần ý thức cần thiết phải thỏa mãn nhu cầu nhận thức cho có hiệu tương lai 2.2 Một số yếu tố ảnh hưởng đến tính tích cực học tập sinh viên Tính tích cực học tập sịnh viên chịu ảnh hưởng yếu tố chủ quan xuất phát từ thân sinh viên, yếu tố khách quan, từ môi trường học điều kiện sở vật chất, phương pháp giảng dạy thầy, cô yếu tố gia đình xã hội Trên xin trình bày yếu tố cốt lõi có ảnh hưởng sâu sắc đến tính tích cực học tập sinh viên 2.2.1 Các yếu tố chủ quan - Nhu cầu học tập thân Sinh viên muốn tích cực học tập, trước hết phải có nhu cầu học Nhu cầu yếu tố quan trọng để thúc đẩy sinh viện học tập Sinh viên có nhu cầu hiểu biết nghề nghiệp cao khát khao say mê nỗ lực trí tuệ để tìm kiếm tri thức nghề nghiệp Do vậy, cần khơi dậy nhu cầu nhận thức nghề nghiệp sinh viên kích thích tìm tòi, khám phá vận dụng tri thức nghề nghiệp vào việc thực hành nghề nghiệp Sinh viên tích cực tìm hiểu nghề nghiệp, thỏa mãn nhu cầu nhận thức nghề nghiệp cao, em có niềm vui say sưa nỗ lực học tập - Khả nhận thức sinh viên Khả nhận thức khả tự giáo dục, rèn luyện sinh viên yếu tố đảm bảo sinh viên thích ứng với yêu cầu nhiệm vụ học tập Đối với sinh viên có khả nhận thức tốt dễ có hứng thú với học tập Ngược lại khả nhận thức chưa tốt, thua người khác dễ dẫn đến tình trạng bi quan, chán nản, thiếu phấn đấu học tập - Động cơ, thái độ sinh viên với nghề nghiệp Động nghề nghiệp có ảnh hưởng định đến chất lượng rèn luyện, học tập sinh viên Nếu lựa chọn nghề nghiệp xuất phát từ lòng yêu nghề, phù hợp với trình độ, lực thân, tạo nên động lực thúc đẩy, lôi kích thích sinh viên tích cực hoạt động trình học tập rèn luyện nghề nghiệp Do trình giảng dạy, giảng viên cần phải quan tâm hình thành động nghề nghiệp đắn cho sinh viên, qua tích cực hóa hoạt động học tập sinh viên 49 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI Thái độ đắn nghề nghiệp, nội dung rèn luyện nghề nghiệp điều kiện cần thiết để hình thành động học tập Thái độ việc rèn luyện nghiệp vụ nghiêm túc trì phát triển động học tập, giúp sinh viên tích cực, tự giác cao học tập, rèn luyện nghiệp vụ để chuẩn bị cho nghề nghiệp tương lai mà theo học 2.2.2 Các yếu tố khách quan - Vai trò, ý nghĩa môn học, chương trình học Vai trò ý nghĩa môn học, chương trình học có ý nghĩa vô quan trọng việc nâng cao tính tích cực học tập sinh viên Môn học có ý nghĩa với sinh viên, sát với thực tiễn sống khơi gợi nhu cầu học tập làm nảy sinh hứng thú học tập Ngược lại môn học ý nghĩa, không cần thiết tạo nhàm chán làm hứng thú học tập người học - Phương pháp giảng dạy giảng viên Có thể nói tính tích cực học tập sinh viên chịu ảnh hưởng nhiều từ phía người dạy, đặc biệt phương pháp giảng dạy Trong trình giảng dạy giảng viên sử dụng phương pháp giảng dạy phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý, đặc điểm nhận thức, nội dung học tập, tăng cường sử dụng phương pháp dạy học tích cực (nêu vấn đề, đàm thoại, thảo luận ) khơi gợi hứng thú, lòng say mê, khả tư sáng tạo người học, phát huy tính tích cực học tập sinh viên Bên cạnh phong cách giảng dạy giảng viên ảnh hưởng lớn đến tình cảm, thái độ, tính tích cực học tập lớp khâu tự học sinh viên Niềm say mê nghiên cứu khoa học, tính nghiêm túc việc tự bồi dưỡng nâng cao trình độ người thầy gương sáng khơi gợi tính tích cực, tự giác sinh viên học tập - Điều kiện phương tiện học tập Điều kiện, phương tiện học tập có ảnh hưởng lớn đến niềm say mê, hứng thú tính tích cực học tập sinh viên Trong đáng ý hệ thống thư viện, sách tham khảo, điều kiện không gian trang thiết bị phục vụ cho học tập….có ảnh hưởng trực tiếp Vì vậy, phải quan tâm trang bị đầy đủ bước đại hóa phương tiện học tập để sinh viên học tập nghiên cứu - Hoàn cảnh gia đình yếu tố xã hội 50 HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA Đây hai yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến tính tích cực, tự giác người học Môi trường xã hội lành mạnh tích cực, góp phần tích cực vào việc xây dựng động cơ, thái độ học tập, rèn luyện sinh viên Hoàn cảnh gia đình, hạnh phúc, yên ấm, bố mẹ có trách nhiệm quan tâm đến sinh viên yên tâm có điều kiện việc học tập Tóm lại, Để giúp sinh viên nâng cao tính tích cực học tập, phải xem xét yếu tố chủ quan, khách quan từ có biện pháp tác động phù hợp để nâng cao tính tích cực học tập sinh viên 2.3 Một số biện pháp góp phần nâng cao tính tích cực học tập sinh viên trường Đại học Thủ đô Hà nội đáp ứng yêu cầu đổi chương trình đào tạo theo hướng tiếp cận lực người học Thứ nhất: Giảng viên cần quan tâm phát giúp sinh viên hình thành động cơ, thái độ học tập đắn Động thái độ học tập đắn định phần lớn đến tích tích cực học tập sinh viên Muốn giáo dục, hình thành động học tập đắn cho sinh viên giảng viên cần phải hiểu động học tập họ Phát động học tập sinh viên trình tổ chức hoạt động học tập, giao tiếp sư phạm cách quan sát, điều tra biểu nhu cầu, hứng thú, thái độ tiến hành hành động học tập Từ có biện pháp, uốn nắn tư vấn hình thành động nhận thức động nghề nghiệp đắn cho sinh viên Thứ hai: Đổi phương pháp hình thức tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức sinh viên Để nâng cao tính tích cực học tập sinh viên, phương pháp hình thức tổ chức giảng dạy Giảng viên cần: - Tăng cường kết hợp phương pháp dạy học khác nhau, đặc biệt giảng viên cần tăng cường sử dụng phương pháp dạy học theo hướng tích cự hóa hoạt động nhận thức người học như: Phương pháp dạy học nêu vấn đề, thảo luận nhóm, tăng cường liên hệ thực tế…cũng tăng cường ứng dụng phương tiện đại vào dạy học nhằm khơi gợi hứng thú học tập, khả tư sáng tạo người học - Cụ thể hóa tri thức, tăng cường tính thực tiễn nội dung giảng - Trong trình giảng dạy, giảng viên tổ chức hoạt động học tập, nội ngoại khóa đa dạng, phong phú: Học tập lớp, tham gia hội thi, tổ chức câu lạc học tập, giải nhiệm vụ học tập có liên quan đến chương trình môn, từ 51 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI nâng cao nhận thức đối tượng hoạt động học tập môn sâu sắc hơn, đầy đủ hơn, làm cho ý nghĩa môn học trở thành ý nghĩa thiết thân sinh viên, đồng thời hướng dẫn sinh viên cách thức học tập hợp lý, khoa học, góp phần nâng cao chất lượng học tập môn Thứ ba: Hướng dẫn phương pháp học tập đại học cho sinh viên Đổi phương pháp dạy học phải gắn liền với đổi phương pháp học tập Học tập môi trường Đại học khác với học phổ thông Để giúp cho sinh viên có phương pháp học tập phù hợp nhằm mang lại chất lượng hiệu cao học tập, người giảng viên phải hướng dẫn cho sinh viên phương pháp học tập môn mà phụ trách có đảm bảo việc lĩnh hội tri thức môn học cách sâu sắc bền vững Thứ tư: Thư viện trường cần có đủ sách, báo tạp chí…cho sinh viên đọc tham khảo nghiên cứu Để học tập đạt kết tốt đòi hỏi sinh viên nghiên cứu kỹ nội dung giáo trình môn học, mà phải nghiên cứu thêm tài liệu, sách báo, tạp chí có liên quan đến môn học Chính việc trang bị đầy đủ sách, báo, tạp chí….trong thư viện trường cho sinh viên mượn đọc tham khảo cần thiết Việc đọc thêm tài liệu, giúp sinh viên mở rộng thêm kiến thức mà giúp sinh viên thấy ý nghĩa thực tiễn môn học, từ góp phần nâng cao hứng thú học tập sinh viên Thứ năm: Hướng dẫn cách sinh viên vận dụng, ứng dụng kiến thức học vào thực tiễn Mục đích dạy học không dừng lại việc truyền đạt tri thức, kỹ kỹ xảo, mà phải giúp sinh viên biết cách vận dụng tri thức, kỹ kỹ xảo học vào giải vấn đề công việc, sống Đây cách giúp sinh viên thấy ý nghĩa thực tiễn cần thiết môn học Thứ sáu: Giảng viên môn, cố vần học tập cần nhiệt tình quan tâm, tham vấn cho sinh viên, giúp họ giải khó khăn học tập sống Kết luận: Học tập đạt kết cao người học có ý thức, có phương pháp học tập tích cực Bên cạnh yếu tố chủ quan xuất phát từ thân người học, yếu tố khách quan bên có ảnh hưởng không nhỏ đến tính tích cực học tập 52 HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA sinh viên Việc thực tốt biện pháp nêu có tác động tích cực đến người học, từ hình thành nên nhu cầu, động thái độ học tập đắn sinh viên TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Đặng Vũ Hoạt (chủ biên), Hà Thị Đức (2009), Lí luận dạy học đại học, Nxb ĐH Sư phạm, Hà Nội [2] Trần Bá Hoành (2006), Đổi phương pháp dạy học, chương trình sách Giáo khoa, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội [3] Đặng Hữu Giang (2003), Bản chất tâm lý tính tích cực học tập Tạp chí Tâm lý học [4] Nguyễn Như Ý, Từ điển Tiếng Việt thông dụng, NXB Giáo dục,, 1996, p tr 1120 53